Polska, Litwa, Łotwa i Estonia podpisały memorandum o współpracy w ochronie infrastruktury krytycznej, ze szczególnym naciskiem na Morze Bałtyckie. Inicjatywa, zapoczątkowana przez Estonię, jest odpowiedzią na zsynchronizowanie systemów elektroenergetycznych krajów bałtyckich z Europą oraz rosnące zagrożenia dla kluczowych instalacji energetycznych.

W poniedziałek, podczas spotkania ministrów ds. energii UE w Luksemburgu, Polska, Litwa, Łotwa i Estonia podpisały memorandum dotyczące współpracy w ochronie infrastruktury krytycznej. Polskę reprezentowała ministra klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska. Dokument, zainicjowany przez Estonię, ma na celu wzmocnienie bezpieczeństwa kluczowych instalacji energetycznych – zarówno lądowych, jak i morskich – w obliczu rosnących zagrożeń fizycznych, cybernetycznych i hybrydowych. Podpisanie memorandum jest także konsekwencją historycznej synchronizacji systemów elektroenergetycznych krajów bałtyckich z siecią kontynentalnej Europy, która miała miejsce 9 lutego 2025 roku, przy kluczowym udziale Polski.

Cele memorandum

Memorandum zakłada zacieśnienie współpracy poprzez utworzenie międzynarodowej grupy roboczej, która będzie koordynować działania na rzecz bezpieczeństwa infrastruktury energetycznej. Jak podało litewskie Ministerstwo Energetyki, grupa ma skupić się na:

• Wymianie informacji o potencjalnych zagrożeniach i najlepszych praktykach.
• Koordynacji inicjatyw mających na celu zwiększenie odporności infrastruktury.
• Wdrożeniu wspólnych środków bezpieczeństwa, w tym ochrony przed atakami cybernetycznymi, sabotażem fizycznym i innymi zagrożeniami.
• Organizacji wspólnych ćwiczeń, które pozwolą testować procedury reagowania na incydenty.

Współpraca obejmie infrastrukturę lądową, taką jak linie przesyłowe i podstacje, oraz morską, w tym podmorskie kable energetyczne i gazociągi, które są szczególnie narażone na ataki w regionie Morza Bałtyckiego. Obszar objęty działaniami obejmuje ponad 400 tysięcy km², co podkreśla skalę wyzwania.

Synchronizacja z Europą

Podpisanie memorandum jest bezpośrednią konsekwencją zsynchronizowania systemów elektroenergetycznych Litwy, Łotwy i Estonii z kontynentalną siecią europejską (Continental Europe Synchronous Area, CESA) w lutym 2025 roku. Proces ten, zakończony 9 lutego, umożliwił krajom bałtyckim odłączenie się od rosyjsko-białoruskiego systemu BRELL (Belarus, Russia, Estonia, Latvia, Lithuania), w którym częstotliwość sieci była kontrolowana przez Moskwę. Synchronizacja, przeprowadzona przez operatorów systemów przesyłowych Elering (Estonia), AST (Łotwa), Litgrid (Litwa) oraz PSE (Polska), była wspierana przez UE, która przeznaczyła na ten cel ponad 1,2 mld euro z instrumentu Connecting Europe Facility.

Kluczową rolę w synchronizacji odegrała Polska, której system elektroenergetyczny, poprzez interkonektor LitPol Link (uruchomiony w 2015 roku), stanowi fizyczne połączenie krajów bałtyckich z Europą. Planowana budowa Harmony Link, kolejnego interkonektora między Polską a Litwą (przewidziana na 2030 rok), dodatkowo wzmocni integrację i bezpieczeństwo energetyczne regionu. Proces synchronizacji, rozpoczęty planowaniem w 2007 roku i sformalizowany porozumieniami w 2018 i 2019 roku, zakończył zależność energetyczną krajów bałtyckich od Rosji, zwiększając ich suwerenność i odporność na manipulacje energetyczne.

Pilność ochrony infrastruktury krytycznej wzrosła w związku z serią incydentów na Morzu Bałtyckim. Od października 2023 roku odnotowano co najmniej 11 uszkodzeń podmorskich kabli i gazociągów, w tym Balticconnector (między Estonią a Finlandią), NordBalt (Litwa–Szwecja) oraz Estlink 2 (Estonia–Finlandia). Wiele z tych incydentów, powiązanych z tzw. „flotą cieni” rosyjskich tankowców, budzi podejrzenia sabotażu. W styczniu 2025 roku Litwa i Szwecja zgłosiły próby uszkodzenia NordBalt, co skłoniło NATO do uruchomienia operacji „Baltic Sentry” w celu ochrony podmorskiej infrastruktury. Te wydarzenia podkreślają potrzebę skoordynowanych działań, które memorandum ma umożliwić.

Źródło: MKiŚ