27 czerwca 2025 roku mija 47 lat od historycznego lotu Mirosława Hermaszewskiego, pierwszego Polaka w kosmosie, na pokładzie Sojuza-30. Sławosz Uznański-Wiśniewski, drugi polski astronauta, uczcił jego dokonania, zabierając na Międzynarodową Stację Kosmiczną naszywkę z polską flagą i plakat Hermaszewskiego.
Dokładnie 47 lat temu, 27 czerwca 1978 roku, major Mirosław Hermaszewski jako pierwszy Polak poleciał w kosmos na pokładzie statku Sojuz-30, spędzając osiem dni na stacji orbitalnej Salut-6. To przełomowe wydarzenie zapisało Polskę w historii eksploracji kosmosu. W rocznicę tego lotu Sławosz Uznański-Wiśniewski, drugi polski astronauta, oddał hołd swojemu poprzednikowi, zabierając na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS) naszywkę z polską flagą, noszoną przez Hermaszewskiego podczas misji, oraz plakat jego autorstwa Andrzeja Pągowskiego. Start Uznańskiego-Wiśniewskiego, który odbył się 25 czerwca 2025 roku, zaledwie dwa dni przed rocznicą, symbolicznie kontynuuje polską obecność w kosmosie.
Selekcja i przygotowania do lotu Hermaszewskiego
Droga Hermaszewskiego do kosmosu rozpoczęła się w 1976 roku w ramach programu Interkosmos, będącego porozumieniem między ZSRR a krajami bloku wschodniego. Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej (WIML) w Warszawie przeprowadził selekcję spośród ponad 400 polskich pilotów odrzutowców. Po rygorystycznych testach wybrano pięciu kandydatów, a do szkolenia w radzieckim Gwiezdnym Miasteczku skierowano Mirosława Hermaszewskiego i Zenona Jankowskiego. W lipcu 1977 roku sformowano załogę podstawową (Hermaszewski i Piotr Klimuk) oraz rezerwową (Jankowski i Walerij Kubasow).
Szkolenie obejmowało naukę obsługi statku Sojuz i stacji Salut-6, a także przygotowanie do eksperymentów naukowych w warunkach nieważkości. Hermaszewski, jako pilot myśliwców MiG, wykazał się doskonałymi umiejętnościami i odpornością psychiczną, co zapewniło mu miejsce w historycznej misji.
Misja Sojuz-30 i badania na Salut-6
27 czerwca 1978 roku o godz. 15:27 rakieta Sojuz-U wystartowała z kosmodromu Bajkonur, wynosząc Hermaszewskiego i Klimuka na orbitę. Po 526 sekundach statek Sojuz-30 osiągnął orbitę, a w trakcie czwartego okrążenia Ziemi przeleciał nad Polską. 28 czerwca o godz. 17:07 statek zadokował do stacji Salut-6, gdzie załoga została powitana przez kosmonautów Władimira Kowalonoka i Aleksandra Iwanczenkowa.
Podczas ośmiodniowej misji Hermaszewski przeprowadził 11 eksperymentów naukowych, podzielonych na trzy kategorie:
- Polskie badania: Eksperyment „Syrena” (wzrost kryształów w nieważkości) i „Smak” (badanie percepcji smakowej).
- Polsko-międzynarodowe: „Kardiolider” (analiza funkcjonowania serca w kosmosie) i „Test” (badanie adaptacji psychologicznej).
- Międzynarodowe: „Ziemia” (fotografowanie powierzchni Ziemi dla celów geologicznych i meteorologicznych).
Eksperymenty te dostarczyły cennych danych, które przyczyniły się do rozwoju nauk o kosmosie i biologii w warunkach mikrograwitacji.
Powrót na Ziemię
5 lipca 1978 roku Sojuz-30 odłączył się od Salut-6 i po wykonaniu manewru orientacji przestrzennej rozpoczął powrót. Lądowanie odbyło się na kazachskim stepie, 300 kilometrów na zachód od Celinogradu (obecnie Astana), po locie trwającym 7 dni, 22 godziny, 2 minuty i 59 sekund. Misja zakończyła się pełnym sukcesem, a Hermaszewski stał się narodowym bohaterem, inspirując kolejne pokolenia.
Dziedzictwo Hermaszewskiego
Lot Hermaszewskiego był przełomem dla polskiej nauki i technologii, umacniając pozycję kraju w międzynarodowych programach kosmicznych. Choć zmarł w grudniu 2022 roku, jego dziedzictwo trwa. Sławosz Uznański-Wiśniewski, wybrany w 2022 roku do korpusu astronautów Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), uczcił swojego poprzednika, zabierając na ISS naszywkę z polską flagą z misji Sojuz-30 oraz plakat autorstwa Andrzeja Pągowskiego.
– To symboliczne przekazanie pałeczki w polskiej sztafecie kosmicznej – powiedział Uznański-Wiśniewski przed startem.
Start Uznańskiego 25 czerwca 2025 roku na pokładzie misji Crew-10 SpaceX Dragon do ISS zbiegł się niemal z 47. rocznicą lotu Hermaszewskiego, co nadaje wydarzeniu szczególny wymiar symboliczny. Uznański, inżynier i specjalista od technologii satelitarnych, przeprowadzi na ISS eksperymenty z zakresu fizyki, biologii i technologii, kontynuując polską tradycję badań kosmicznych.
Znaczenie dla Polski
Lot Hermaszewskiego w 1978 roku był nie tylko sukcesem naukowym, ale także wydarzeniem budującym narodową dumę w czasach PRL. Inspirował rozwój polskiego sektora kosmicznego, który dziś obejmuje firmy takie jak ICEYE czy SatRevolution. Obecność Uznańskiego na ISS podkreśla ciągłość polskiej eksploracji kosmosu i jej rosnącą rolę w globalnych programach, takich jak ESA czy NATO APSS.
