Państwa UE osiągnęły wstępne porozumienie w sprawie ustanowienia Europejskiego Programu Przemysłu Obronnego (EDIP), z budżetem 1,5 miliarda euro na lata 2025–2027. Kompromis, przeforsowany przez polską prezydencję, utrzymuje proporcje 65 procent komponentów z UE i 35 procent z krajów trzecich, odrzucając bardziej restrykcyjne stanowisko PE (70 procent z UE). Program ma być modelem dla przyszłych, większych inicjatyw obronnych.
Według źródła unijnego, cytowanego przez PAP, państwa członkowskie UE wstępnie uzgodniły w środę, 18 czerwca 2025 roku, kluczowe założenia rozporządzenia ustanawiającego EDIP. Program, zaproponowany przez Komisję Europejską 5 marca 2024 roku w ramach Europejskiej Strategii Przemysłu Obronnego (EDIS), ma na celu:
- Wzmocnienie konkurencyjności europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego (EDTIB).
- Zapewnienie dostępności i dostaw produktów obronnych.
- Wsparcie współpracy z Ukrainą w odbudowie jej przemysłu obronnego.
- Zwiększenie wspólnych zamówień i interoperacyjności sprzętu wojskowego w UE.
Budżet EDIP na lata 2025–2027 wynosi 1,5 miliarda euro, co stanowi stosunkowo niewielką kwotę w porównaniu z wydatkami obronnymi państw członkowskich (552 miliardów euro w 2024 roku). Jednak program ma być fundamentem dla większych inicjatyw w kolejnej perspektywie finansowej UE (2028–2034), potencjalnie opiewających na dziesiątki miliardów euro, np. 100 miliardów euro proponowane przez komisarza Thierry’ego Bretona.
Kluczowe ustalenia:
- Proporcje komponentów: Utrzymano zasadę, że 65 procent wartości komponentów w projektach EDIP musi pochodzić z UE, a maksymalnie 35 procent z krajów trzecich, zgodnie z podejściem stosowanym w programie SAFE (pożyczki dla przemysłu obronnego). To bardziej korzystne dla Polski stanowisko niż propozycja Parlamentu Europejskiego (PE) z kwietnia 2025 roku, zakładająca 70 procent komponentów z UE, co mogłoby ograniczyć dostęp polskich firm, takich jak Jelcz czy PCO, do kontraktów.
- Dodatkowe finansowanie: Kraje członkowskie zgodziły się na zapis umożliwiający wykorzystanie niewydanych środków z Krajowych Planów Odbudowy (KPO) na projekty EDIP, co zwiększa elastyczność finansowania.
- Struktura zarządzania: EDIP przewiduje utworzenie Rady Gotowości Przemysłu Obronnego (Defence Industrial Readiness Board), z udziałem państw członkowskich, przedstawicieli KE i wysokiego przedstawiciela UE ds. zagranicznych, oraz Grupy Przemysłu Obronnego dla konsultacji z sektorem.
Rola polskiej prezydencji
Polska, sprawująca prezydencję w Radzie UE od stycznia do końca czerwca 2025 roku, odegrała kluczową rolę w wypracowaniu kompromisu. Utrzymanie proporcji 65/35 procent było priorytetem, ponieważ bardziej restrykcyjne wymagania (70 procent z UE) mogłyby wykluczyć polskie firmy zbrojeniowe, które często korzystają z komponentów z krajów trzecich, np. USA czy Korei Południowej.
W kwietniu 2025 roku Komisje SEDE (Bezpieczeństwo i Obrona) oraz ITRE (Przemysł, Badania i Energia) PE przyjęły stanowisko bardziej restrykcyjne niż propozycja KE, podnosząc wymagany udział komponentów z UE do 70 procent. Spotkało się to z krytyką polskich europosłów, m.in. Michała Dworczyka, który nazwał to „brutalną lekcją europejskiej solidarności” i wskazał na odrzucenie poprawek zgłoszonych przez Polaków, mających na celu złagodzenie wymogów.
PE argumentował, że większy udział komponentów z UE zwiększy autonomię strategiczną i ograniczy zależność od dostawców spoza Unii, szczególnie z USA (63 procent zakupów obronnych UE od 2022 roku). Jednak dla Polski, której przemysł zbrojeniowy (np. PGZ) współpracuje z partnerami globalnymi, takie podejście mogłoby ograniczyć konkurencyjność.
Kolejne kroki
Porozumienie COREPER zostanie formalnie zatwierdzone przez ministrów spraw zagranicznych UE w poniedziałek, 23 czerwca 2025 roku. Następnie polska prezydencja rozpocznie negocjacje z PE, prowadzone przez europosła François-Xaviera Bellamy’ego (EPP, Francja), aby uzgodnić ostateczny tekst rozporządzenia. KE zakłada przyjęcie EDIP do połowy 2025 roku, co potwierdza opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z sierpnia 2025 roku.
Negocjacje mogą być trudne, zważywszy na rozbieżności ws. proporcji komponentów i presję PE na bardziej protekcjonistyczne podejście. Polska będzie dążyć do utrzymania kompromisu 65/35, wspierając interesy krajowego przemysłu, który w 2024 roku osiągnął eksport uzbrojenia o wartości 2,5 mld euro, m.in. do USA i Ukrainy.
Źródło: PAP
