Szwedzki koncern Saab ogłosił przełom w wojskowej awiacji – po raz pierwszy myśliwiec Gripen E był pilotowany przez sztuczną inteligencję. Testy przeprowadzone w maju i czerwcu 2025 roku pokazują, że AI może zrewolucjonizować walkę powietrzną.
Szwecja dokonała historycznego kroku w rozwoju technologii militarnych. W ramach projektu Beyond, finansowanego przez Szwedzką Agencję Uzbrojenia (FMV), przeprowadzono trzy próbne loty wielozadaniowym samolotem bojowym JAS 39 Gripen E, podczas których kontrolę nad maszyną przejęła sztuczna inteligencja o nazwie Centaur, opracowana przez niemiecką firmę Helsing. Loty, które odbyły się między 28 maja a 3 czerwca 2025 roku, zademonstrowały zdolność AI do autonomicznego wykonywania skomplikowanych manewrów w środowisku walki poza zasięgiem wzroku (BVR, beyond visual range) oraz wydawania pilotowi poleceń dotyczących użycia uzbrojenia.
AI za sterami. Przełom w walce powietrznej
Podczas testów Gripen E, wyposażony w system Centaur, wykonywał autonomiczne manewry w symulowanych scenariuszach bojowych. AI nie tylko sterowała samolotem, ale także integrowała dane z czujników pokładowych w czasie rzeczywistym, umożliwiając precyzyjne śledzenie celów i dostosowywanie taktyki do zmieniających się warunków. W trzecim locie, przeprowadzonym 3 czerwca, Centaur zmierzył się z pilotowanym przez człowieka Gripenem D w dynamicznych scenariuszach BVR. Wyniki były imponujące – w kilku przypadkach AI pokonała ludzkiego pilota, demonstrując swoją skuteczność w symulowanej walce powietrznej.
– To kamień milowy w integracji sztucznej inteligencji z samolotami bojowymi – podkreślił Peter Nilsson, szef zaawansowanych programów w dziale aeronautyki Saaba.
– Dzięki unikalnej architekturze Gripena E możemy szybko integrować nowe oprogramowanie, takie jak Centaur, bez konieczności używania eksperymentalnych platform czy ograniczeń do wojskowych poligonów. W oprogramowaniu nie ma generacji – liczy się tylko szybkość – dodał, wskazując na elastyczność systemu Gripena, który pozwala na błyskawiczne aktualizacje bez naruszania wymogów bezpieczeństwa.
Kluczowym elementem sukcesu było zastosowanie architektury awioniki Gripena E, która oddziela oprogramowanie krytyczne dla bezpieczeństwa lotu od aplikacji misyjnych. Dzięki temu Centaur mógł być w pełni zintegrowany z systemami samolotu, komunikując się z czujnikami, systemami sterowania lotem i uzbrojeniem. W trakcie testów zmieniano zmienne, takie jak odległości początkowe, prędkości czy nawet wyłączano dane dowodzenia i kontroli (C2), aby sprawdzić odporność AI na różne warunki operacyjne.
Centaur: AI z doświadczeniem 50 lat pilotażu
System Centaur, oparty na uczeniu się przez wzmacnianie (reinforcement learning), przeszedł intensywny trening w symulatorach przed lotami. Według Antoine’a Bordesa, wiceprezesa ds. sztucznej inteligencji w firmie Helsing, AI w trzecim locie osiągnęła odpowiednik 50 lat doświadczenia pilota w zaledwie kilka godzin treningu wirtualnego.
– Możliwość szybkiej aktualizacji modelu AI to jeden z kluczowych sukcesów projektu – zaznaczył Bordes, podkreślając, że system uczy się, rywalizując sam ze sobą w symulowanym środowisku.
Testy wykazały, że Centaur może wspierać pilota, przejmując zadania w walce BVR, takie jak manewrowanie czy sugerowanie momentów użycia pocisków.
– Pilot pozostaje dowódcą samolotu, ale dzięki wsparciu AI, jak Centaur, zyskuje więcej czasu na podejmowanie strategicznych decyzji – wyjaśnił Johan Segertoft, szef działu Gripen w Saabie. Marcus Wandt, główny oficer innowacji Saaba i pilot testowy, zauważył, że w starciu z AI wspieranym przez Centaura tradycyjni piloci mają coraz mniejsze szanse. „Niektórzy wciąż mogą wygrać, ale to szybko się zmienia” – przyznał.
Projekt Beyond. Przyszłość lotnictwa bojowego
Testy są częścią projektu Beyond, który ma na celu zbadanie, jak niezawodna sztuczna inteligencja może być wykorzystywana w walce z przyszłymi zagrożeniami. Finansowany przez FMV projekt wpisuje się w szersze studia nad przyszłymi zdolnościami lotnictwa bojowego Szwecji, które mają doprowadzić do decyzji o zakupie nowego systemu myśliwskiego do 2031 roku. Gripen E, dzięki swojej modularnej konstrukcji, służy jako platforma testowa dla nowych technologii, takich jak AI, które mogą być zastosowane zarówno w załogowych, jak i bezzałogowych samolotach przyszłości.
Sukces lotów z Centaurem to nie tylko osiągnięcie technologiczne, ale także dowód na przewagę Szwecji w dziedzinie szybkiego wdrażania innowacji. W odróżnieniu od amerykańskich testów AI na eksperymentalnym F-16 X-62A VISTA, szwedzkie próby przeprowadzono w cywilnej przestrzeni powietrznej na standardowym Gripenie E, co podkreśla elastyczność platformy. Saab i Helsing planują dalsze loty testowe w 2025 roku, aby doskonalić możliwości Centaura, w tym w scenariuszach obejmujących walkę elektroniczną i misje rozpoznawcze.
Źródło: Swedish Radio
