Najwyższa Izba Kontroli nie wydała w 2024 roku ani jednej pozytywnej oceny w kontrolach dotyczących obronności. 78 nieprawidłowości, 10 ocen negatywnych i brak gotowości armii – co NIK ujawniła o stanie polskiego wojska?
Stan polskiej armii w obliczu rosnących zagrożeń geopolitycznych budzi poważne obawy, co potwierdzają wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli (NIK) przeprowadzonych w 2024 roku. Jak poinformował 9 lipca 2025 roku dyrektor Departamentu Obronności NIK Michał Pawella podczas posiedzenia sejmowej Komisji Obrony Narodowej, w ubiegłym roku stwierdzono 78 nieprawidłowości, wydano 10 ocen negatywnych, a żadna z kontroli nie zakończyła się oceną pozytywną. Te alarmujące wnioski rzucają cień na przygotowanie Sił Zbrojnych RP do realizacji kluczowych zadań, takich jak rozbudowa armii, modernizacja sprzętu czy zapewnienie gotowości bojowej.
W 2025 roku NIK kontynuuje intensywne kontrole, badając m.in. funkcjonowanie Wojsk Obrony Terytorialnej (WOT), pozyskiwanie koreańskich armatohaubic K9 oraz zarządzanie Funduszem Wsparcia Sił Zbrojnych. Na podstawie 25 kontroli przeprowadzonych w latach 2019–2025 powstaje tajny raport, który ma syntetycznie przedstawić problemy polskiej armii wobec współczesnych wyzwań bezpieczeństwa. W tym artykule przybliżamy wyniki kontroli NIK, analizujemy kluczowe nieprawidłowości oraz omawiamy ich znaczenie dla Polski w kontekście napiętej sytuacji międzynarodowej.
78 nieprawidłowości i zero ocen pozytywnych
W 2024 roku Departament Obronności NIK przeprowadził szereg kontroli dotyczących kluczowych aspektów funkcjonowania Sił Zbrojnych RP, w tym planowania rozbudowy armii, modernizacji sprzętu oraz zabezpieczenia potrzeb wojska w czasie kryzysu. Jak poinformował Michał Pawella, wyniki są alarmujące: stwierdzono 78 nieprawidłowości, wydano 10 ocen negatywnych, sformułowano cztery oceny opisowe, a żadna kontrola nie zakończyła się oceną pozytywną. To bezprecedensowy wynik, który wskazuje na poważne problemy systemowe w polskim wojsku.
Wśród kluczowych kontroli przeprowadzonych w 2024 roku znalazły się:
- Rozbudowa liczebna armii: Tajna informacja z tej kontroli, przekazana Sejmowi w lipcu 2024 roku, ujawniła braki w planowaniu i realizacji ambitnych celów zwiększenia liczby żołnierzy do 300 000 do 2035 roku.
- Zakup i wdrożenie czołgów K2: Kontrola dotycząca pozyskania koreańskich czołgów Black Panther wykazała problemy z harmonogramem dostaw i integracją sprzętu. Raport ma zostać przekazany w sierpniu 2025 roku.
- Zabezpieczenie potrzeb sił zbrojnych w czasie wojny: Ta kontrola, znajdująca się w procesie odwoławczym, ujawniła niedociągnięcia w logistyce, zaopatrzeniu i gotowości mobilizacyjnej. Informacja ma być przekazana w sierpniu 2025 roku.
W wyniku kontroli sformułowano 67 wniosków pokontrolnych, z czego 40 jest w trakcie realizacji, 12 zrealizowano, a w odniesieniu do 15 NIK oczekuje na stanowisko jednostek kontrolowanych. Pawella zapowiedział, że w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami trwają prace nad zawiadomieniami do rzecznika dyscypliny finansów publicznych oraz analizą materiałów, która może skutkować zgłoszeniami do prokuratury, szczególnie po kontroli zabezpieczenia potrzeb sił zbrojnych.
Bieżące kontrole NIK w 2025 roku: WOT, Fundusz Wsparcia i armatohaubice K9
W 2025 roku NIK kontynuuje intensywne działania kontrolne, skupiając się na kluczowych obszarach obronności. Obecnie prowadzone są trzy główne postępowania:
- Gotowość Wojsk Obrony Terytorialnej (WOT): Kontrola, rozpoczęta w 2025 roku, obejmuje Ministerstwo Obrony Narodowej, Dowództwo WOT oraz pięć brygad OT. Zaangażowano kontrolerów nie tylko z Departamentu Obronności, ale także z delegatur NIK w Białymstoku, Olsztynie, Krakowie i Wrocławiu. Celem jest ocena, czy WOT osiągnęły zakładaną gotowość bojową, szczególnie w kontekście ich roli w obronie terytorialnej i wsparciu społeczności lokalnych.
- Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych (FWSZ): Kontrola dotyczy gromadzenia i wydatkowania środków z FWSZ, który finansuje modernizację armii i zakup uzbrojenia. W 2025 roku badanie rozszerzono o Ministerstwo Finansów, co wskazuje na podejrzenia nieprawidłowości w zarządzaniu funduszem. W 2024 roku NIK ujawniła m.in. opóźnienia w realizacji projektów finansowanych z FWSZ.
- Pozyskanie armatohaubic K9: Kontrola rozpoczęta 10 lipca 2025 roku dotyczy zakupu i wdrożenia koreańskich samobieżnych armatohaubic K9 Thunder, które mają wzmocnić polską artylerię. NIK bada, czy proces pozyskania sprzętu przebiega zgodnie z harmonogramem i budżetem, oraz czy zapewniono odpowiednie szkolenie i infrastrukturę.
Te kontrole mają kluczowe znaczenie dla oceny zdolności obronnych Polski, szczególnie w obliczu rosnących zagrożeń ze strony Rosji i Białorusi. Wyniki mogą wpłynąć na decyzje dotyczące budżetu obronnego i priorytetów modernizacyjnych.
Co zawodzi w polskiej armii?
Wyniki kontroli NIK wskazują na szereg systemowych problemów w polskiej armii, które utrudniają jej przygotowanie do współczesnych wyzwań. Wśród najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości znalazły się:
- Braki w planowaniu strategicznym: Kontrola rozbudowy armii ujawniła nierealistyczne założenia dotyczące rekrutacji i szkolenia nowych żołnierzy, a także niedostateczne finansowanie infrastruktury.
- Opóźnienia w modernizacji: Zakup czołgów K2 i armatohaubic K9 napotyka na problemy logistyczne, w tym opóźnienia w dostawach i brak odpowiedniego zaplecza technicznego.
- Niedociągnięcia logistyczne: Kontrola zabezpieczenia potrzeb sił zbrojnych wykazała braki w zapasach amunicji, paliw i sprzętu medycznego, co ogranicza gotowość mobilizacyjną.
- Nieprawidłowości finansowe: Audyt Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych ujawnił nieefektywne wydatkowanie środków, w tym opóźnienia w realizacji kontraktów zbrojeniowych.
- Słaba koordynacja: Brak spójności między Ministerstwem Obrony Narodowej a innymi instytucjami, takimi jak Polska Grupa Zbrojeniowa (PGZ), utrudnia realizację programów modernizacyjnych.
Te problemy mają bezpośredni wpływ na zdolność Polski do obrony w przypadku kryzysu lub wojny. Jak zauważył Pawella, „brak pozytywnej oceny w żadnej z kontroli wskazuje na konieczność głębokich reform w zarządzaniu obronnością”.
Tajny raport NIK: Syntetyczny obraz problemów armii
Na podstawie 25 kontroli przeprowadzonych w latach 2019–2025 NIK przygotowuje tajny raport „Siły Zbrojne RP wobec wyzwań i zagrożeń bezpieczeństwa narodowego”. Dokument, który ma zostać przekazany najwyższym organom państwa w lipcu 2025 roku, syntetycznie przedstawi kluczowe problemy polskiej armii, w tym:
- Niewystarczającą gotowość bojową i mobilizacyjną.
- Braki w logistyce i zaopatrzeniu.
- Opóźnienia w programach modernizacyjnych.
- Problemy kadrowe, w tym trudności w rekrutacji i utrzymaniu wykwalifikowanego personelu.
Raport ma być podstawą do dyskusji na temat przyszłości Sił Zbrojnych RP, szczególnie w kontekście rosnących zagrożeń ze strony Rosji i Białorusi. Jego tajny charakter wynika z wrażliwych danych dotyczących zdolności obronnych Polski, ale wnioski mogą wpłynąć na publiczny dyskurs o obronności.
Źródło: NIK
