Reaktor badawczy MARIA w Świerku pozostaje nieczynny od kwietnia 2025 roku z powodu braku zezwolenia na eksploatację. Państwowa Agencja Atomistyki podkreśla, że kluczowe braki dotyczą analiz bezpieczeństwa, warunków eksploatacyjnych i zarządzania starzeniem reaktora.
Państwowa Agencja Atomistyki (PAA) wyjaśniła, dlaczego Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) wciąż nie otrzymało zezwolenia na ponowne uruchomienie jądrowego reaktora badawczego MARIA w Świerku. Od 31 marca 2025 roku, kiedy wygasła poprzednia licencja, reaktor pozostaje wyłączony, a główne zastrzeżenia dozoru jądrowego dotyczą niewystarczających analiz bezpieczeństwa, niekompletnych propozycji limitów eksploatacyjnych oraz niedociągnięć w programie zarządzania starzeniem obiektu.
Bezpieczeństwo na pierwszym miejscu
PAA podkreśla, że zezwolenie na eksploatację reaktora MARIA może zostać wydane dopiero, gdy NCBJ udowodni pełne spełnienie rygorystycznych wymagań dotyczących bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej i ochrony fizycznej.
– Nie można wydać zezwolenia, jeśli jakiekolwiek normy nie są spełnione – poinformowali przedstawiciele PAA. W ocenie dozoru jądrowego obecna dokumentacja dostarczona przez NCBJ nie potwierdza jeszcze, że wszystkie warunki bezpieczeństwa zostały w pełni zrealizowane.
Główne problemy dotyczą trzech kluczowych obszarów:
- Analizy bezpieczeństwa: Są to szczegółowe obliczenia, które mają wykazać, że zastosowane rozwiązania techniczne i organizacyjne zapobiegają eskalacji potencjalnych awarii, a ich skutki dla pracowników, okolicznych mieszkańców i środowiska są ograniczone do minimum. PAA wskazuje, że obecne analizy wymagają dopracowania, aby zagwarantować maksymalny poziom bezpieczeństwa.
- Limity i warunki eksploatacyjne: To zbiór wymagań określających graniczne wartości parametrów pracy reaktora, takich jak dyspozycyjność urządzeń czy minimalna obsada personelu. Ich celem jest zapewnienie, że obiekt będzie eksploatowany w sposób bezpieczny i stabilny. Propozycje NCBJ w tym zakresie wciąż nie spełniają oczekiwań PAA.
- Program zarządzania starzeniem reaktora: Dokument ten opisuje, jak NCBJ monitoruje i kontroluje zużycie kluczowych komponentów reaktora, aby zapobiec awariom wynikającym z ich starzenia. Chodzi o zapewnienie, że urządzenia istotne dla bezpieczeństwa są naprawiane lub wymieniane, zanim staną się źródłem zagrożenia. PAA zgłosiła uwagi do tego programu, wymagając jego uzupełnienia.
– Przy wykorzystaniu energii atomowej i promieniowania jonizującego kierujemy się podstawową zasadą: priorytetem jest bezpieczeństwo – podkreślili przedstawiciele PAA, dodając, że kwestie bezpieczeństwa mają nadrzędne znaczenie nad aspektami ekonomicznymi czy badawczymi.
Proces weryfikacji i braki w dokumentacji
NCBJ złożyło wniosek o nowe zezwolenie na eksploatację reaktora MARIA w sierpniu 2024 roku. Dokumentacja była jednak niekompletna, co skłoniło PAA do wezwania centrum do usunięcia braków formalnych. Od tego czasu PAA wystosowała do NCBJ 11 wezwań o uzupełnienie dokumentacji, zawierających kilkaset uwag. Choć NCBJ regularnie dostarcza wyjaśnienia i poprawki, nadal nierozwiązanych pozostaje kilkadziesiąt kwestii.
Szczególną uwagę PAA poświęciła dokumentacji dotyczącej stref planowania awaryjnego, które mają zapewnić bezpieczeństwo w sytuacjach kryzysowych.
– Obiekt jądrowy, jakim jest reaktor MARIA, musi spełniać wszystkie normy prawne, aby gwarantować bezpieczną eksploatację zarówno w normalnych warunkach, jak i w sytuacjach awaryjnych. Najważniejsze jest bezpieczeństwo społeczeństwa i środowiska – wyjaśnili przedstawiciele PAA. NCBJ dostarczyło już poprawioną dokumentację w tym zakresie, która została przekazana do zaopiniowania wojewodzie mazowieckiemu oraz ministrowi spraw wewnętrznych i administracji. Pozytywne opinie tych organów są warunkiem zatwierdzenia stref planowania awaryjnego przez PAA.
Zgodnie z przepisami, PAA ma sześć miesięcy na wydanie decyzji od momentu otrzymania kompletnego wniosku. Termin ten jest jednak wstrzymywany za każdym razem, gdy dozór wzywa NCBJ do uzupełnień lub wyjaśnień, co znacząco wydłuża proces.
Znaczenie reaktora MARIA
Reaktor MARIA, zlokalizowany w Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Świerku, jest jedynym działającym reaktorem badawczym w Polsce. Odgrywa kluczową rolę w badaniach naukowych, produkcji radioizotopów do celów medycznych oraz w edukacji i szkoleniach w zakresie technologii jądrowych. Jego wyłączenie od kwietnia 2025 roku wywołuje obawy o ograniczenie możliwości badawczych i dostępności radioizotopów, jednak PAA podkreśla, że priorytetem pozostaje zapewnienie pełnego bezpieczeństwa.
Źródło: PAP
