Małe reaktory modułowe (SMR) mogą znacząco odmienić przyszłość energetyki jądrowej, oferując tańszą, szybszą i bardziej przewidywalną alternatywę dla tradycyjnych, dużych elektrowni atomowych. Polska, podejmując decyzje o budowie SMR w sześciu lokalizacjach, wpisuje się w światowy trend poszukiwania niskoemisyjnych źródeł energii. Kluczowym czynnikiem sukcesu tej transformacji jest cyfryzacja, która umożliwia skuteczne zarządzanie całym cyklem życia inwestycji – od etapu planowania, przez projektowanie i budowę, aż po eksploatację. Nowoczesne technologie cyfrowe mają również potencjał do ograniczenia luki kompetencyjnej w sektorze jądrowym.
Energetyka jądrowa od lat zmaga się z wizerunkiem kosztownych, opóźnionych i ryzykownych inwestycji. Jednak, jak podkreśla Janusz Cichowski, ekspert Bentley Systems, małe reaktory modułowe (SMR) otwierają drzwi do „nowej ery atomu”. Dzięki swojej modułowej budowie i produkcji w kontrolowanych warunkach fabrycznych, SMR-y pozwalają na znaczne skrócenie czasu realizacji projektów, obniżenie kosztów i redukcję ryzyk związanych z dużymi inwestycjami infrastrukturalnymi. W połączeniu z cyfrowymi narzędziami do zarządzania projektami i procesami, możliwe jest osiągnięcie wysokiej efektywności i przejrzystości inwestycji, co z kolei zwiększa ich wiarygodność w oczach inwestorów i społeczeństwa.
Dlaczego SMR-y są odpowiedzią na współczesne wyzwania?
W obliczu transformacji energetycznej, zwiększonego zapotrzebowania na energię oraz konieczności redukcji emisji gazów cieplarnianych, świat stoi przed pilną potrzebą wdrażania niskoemisyjnych i stabilnych źródeł energii. SMR-y doskonale wpisują się w ten kontekst. Umożliwiają szybkie dostarczanie energii dzięki krótszemu czasowi budowy, który wynosi od 3 do 5 lat, w porównaniu do 10–15 lat potrzebnych na realizację dużych elektrowni jądrowych. Ich koszt budowy – szacowany na 2–3 miliardy dolarów – jest znacznie niższy niż w przypadku klasycznych reaktorów, których inwestycje mogą sięgać nawet 20 miliardów dolarów.
Modułowa konstrukcja SMR pozwala na elastyczne dostosowanie mocy do potrzeb konkretnego regionu, a także na wdrażanie kolejnych modułów w miarę wzrostu zapotrzebowania. W Polsce SMR-y uzyskały wsparcie polityczne, czego dowodem są decyzje zasadnicze z 2023 roku dotyczące sześciu lokalizacji, a także decyzje środowiskowe wydane w lutym 2025 roku dla projektów realizowanych przez Orlen Synthos Green Energy we Włocławku i Ostrołęce. Inicjatywy te wpisują się w unijną strategię neutralności klimatycznej do 2050 roku.
Cyfryzacja jako fundament sukcesu SMR
Aby w pełni wykorzystać potencjał SMR, sektor jądrowy musi przejść głęboką transformację cyfrową. Cyfryzacja zapewnia nie tylko lepsze zarządzanie projektami, ale także większą przejrzystość, bezpieczeństwo i przewidywalność inwestycji. Kluczowym elementem tej transformacji jest zaangażowanie partnerów technologicznych już na wczesnym etapie realizacji. Pozwala to na jasne określenie zasad dotyczących własności i przepływu danych oraz ustalenie struktury cyfrowej dokumentacji projektowej.
Strategiczne zarządzanie danymi wymaga wyboru odpowiednich platform cyfrowych oraz przypisania odpowiedzialności za ich obsługę i aktualizację. Cyfrowa ciągłość – od fazy projektowej aż po eksploatację – sprzyja transparentności i ułatwia współpracę z instytucjami nadzorującymi. Dodatkowo, zastosowanie wirtualnych modeli i symulacji, wzorowanych na doświadczeniach z przemysłu lotniczego, pozwala wykrywać błędy jeszcze przed rozpoczęciem budowy, co znacząco zmniejsza ryzyko opóźnień i dodatkowych kosztów.
Długoterminowa archiwizacja danych to kolejny aspekt, w którym cyfryzacja odgrywa istotną rolę. Elektrownie jądrowe wymagają przechowywania dokumentacji przez dziesięciolecia, dlatego cyfrowe repozytoria zapewniają większe bezpieczeństwo i dostępność tych zasobów niż tradycyjne formy.
Rozwiązanie luki kompetencyjnej
Sektor energetyki jądrowej stoi w obliczu poważnych wyzwań kadrowych. W Wielkiej Brytanii prognozuje się konieczność zatrudnienia około 40 tysięcy nowych pracowników do 2030 roku. Cyfryzacja może odegrać kluczową rolę w rozwiązaniu tego problemu. Automatyzacja rutynowych zadań zmniejsza potrzebę zatrudniania personelu do prac powtarzalnych, a nowoczesne narzędzia cyfrowe zwiększają atrakcyjność branży dla młodszych pokoleń, wychowanych w środowisku technologicznym.
Dodatkowo, szkolenia oparte na rzeczywistości wirtualnej i modelach cyfrowych pozwalają szybciej i skuteczniej przygotować pracowników do obsługi zaawansowanych systemów. Kampanie rekrutacyjne wspierane przez nowoczesne technologie mogą także przyciągnąć bardziej zróżnicowaną kadrę, co sprzyja innowacyjności i stabilności sektora.
Polska perspektywa
Polska, planując rozwój SMR-ów, ma szansę na gruntowną modernizację sektora energetycznego. Orlen Synthos Green Energy, we współpracy z GE Hitachi, rozwija technologię BWRX-300 i zakłada uruchomienie pierwszych reaktorów do 2030 roku. W opinii publicznej widać rosnące zainteresowanie tą technologią.
Wśród głównych wyzwań stojących przed krajowym sektorem SMR znajdują się kwestie regulacyjne – konieczność dostosowania istniejącego prawa do specyfiki tej technologii, w tym uproszczenie i przyspieszenie procesów licencyjnych. Równie istotne jest zapewnienie odpowiedniego finansowania projektów, np. poprzez mechanizmy partnerstw publiczno-prywatnych. Z kolei dla zdobycia społecznej akceptacji niezbędna będzie przejrzysta komunikacja oraz edukacja społeczeństwa na temat korzyści płynących z rozwoju SMR.
