Polska spółka Synthos Green Energy (SGE) podpisała przełomowe porozumienia z węgierskim Hunatomem i słowacką Slovenské Elektrárne, otwierając drogę do budowy małych reaktorów modułowych (SMR) BWRX-300 w Europie Środkowej. Polska, dzięki wyłączności na tę zaawansowaną technologię GE Vernova-Hitachi, staje się liderem w rozwoju energetyki jądrowej w regionie.
Polska spółka Synthos Green Energy (SGE), należąca do miliardera Michała Sołowowa, podpisała strategiczne porozumienia z węgierskim Hunatomem i słowacką Slovenské Elektrárne, torując drogę do wdrożenia małych reaktorów modułowych (SMR) BWRX-300 w Europie Środkowej.
Inwestycje w SMR-y na Węgrzech i Słowacji, obok planowanej budowy floty reaktorów w Polsce, pozycjonują SGE jako kluczowego gracza na rynku energii jądrowej. Porozumienia są częścią wizji „Green Energy Wall” – sieci elektrowni jądrowych, która uniezależni Europę Środkową od importu surowców.
Czym są reaktory BWRX-300?
Reaktor BWRX-300, opracowany przez GE Vernova-Hitachi Nuclear Energy, to mały reaktor modułowy (SMR) o mocy 300 MWe, należący do rodziny reaktorów wodno-wrzących (BWR). Bazuje na certyfikowanym przez amerykański dozór jądrowy (NRC) projekcie ESBWR, ale został radykalnie uproszczony, co obniża koszty budowy i eksploatacji nawet o 60% w porównaniu z innymi SMR-ami.
Wyposażony w pasywne systemy bezpieczeństwa, umożliwia samodzielne chłodzenie przez co najmniej siedem dni bez zasilania czy interwencji operatora, co czyni go jednym z najbezpieczniejszych reaktorów na świecie. Jego kompaktowy rozmiar – zajmuje powierzchnię zaledwie 10% tradycyjnej elektrowni jądrowej – pozwala na elastyczne lokalizowanie w pobliżu zakładów przemysłowych.
SMR-y są odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie na energię przy jednoczesnej konieczności dekarbonizacji. Jeden reaktor może zapobiec emisji od 0,3 do 2 milionów ton CO2 rocznie, zastępując paliwa kopalne, takie jak węgiel. Szybkość budowy (24–36 miesięcy) i niższe koszty inwestycyjne w porównaniu z dużymi elektrowniami jądrowymi czynią BWRX-300 idealnym rozwiązaniem dla krajów dążących do neutralności klimatycznej.
Synthos Green Energy, dzięki strategicznemu partnerstwu z GE Vernova-Hitachi, posiada wyłączność na dystrybucję technologii BWRX-300 w wielu krajach Europy, w tym w Polsce, na Węgrzech i Słowacji. To daje Polsce unikalną pozycję w regionie, umożliwiając nie tylko wdrożenie nowoczesnej technologii jądrowej, ale także jej eksport. SGE, we współpracy z PKN Orlen, utworzyła spółkę Orlen Synthos Green Energy (OSGE), która prowadzi projekt budowy floty reaktorów BWRX-300 w Polsce. Partnerstwo z globalnym liderem technologicznym, wsparte doświadczeniem kanadyjskiej Ontario Power Generation (OPG) i amerykańskiej Tennessee Valley Authority (TVA), pozwala na transfer know-how i rozwój lokalnych łańcuchów dostaw.
Polska, pozbawiona dotychczas elektrowni jądrowych, staje się pionierem w rozwoju SMR-ów, co ma znaczenie nie tylko energetyczne, ale i geopolityczne. Jak podkreśla Michał Sołowow, „nasz projekt wpisuje się w koncepcję Green Energy Shield, która uniezależni Europę od importu surowców”.
Memorandum z Slovenské Elektrárne
30 lipca 2025 roku Synthos Green Energy podpisała memorandum o współpracy z Slovenské Elektrárne, największym producentem energii na Słowacji, operującym elektrowniami jądrowymi Mochovce i Bohunice. Porozumienie, w formie Memorandum of Understanding (MoU), zakłada wspólne badanie możliwości budowy reaktorów BWRX-300 na Słowacji oraz w innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Współpraca obejmuje licencjonowanie, inwestycje w spółki joint venture, rozwój regionalnych łańcuchów dostaw oraz integrację SMR-ów z infrastrukturą cyfrową, taką jak centra danych.
Slovenské Elektrárne, z pięcioma reaktorami VVER o mocy 470–500 MW i szóstym w budowie, wnosi do projektu unikalne doświadczenie w zarządzaniu energetyką jądrową. Partnerstwo otwiera drogę do tworzenia sieci SMR-ów, które mogą zasilać zarówno przemysł, jak i nowe technologie, takie jak centra obliczeniowe. Współpraca z Czechami i Wielką Brytanią, również rozważana w ramach memorandum, wzmacnia wizję regionalnej integracji energetycznej.
Węgry też w grze
Tego samego dnia SGE podpisała list intencyjny z węgierskim Hunatomem, państwową spółką odpowiedzialną za projekt elektrowni Paks II, dotyczący budowy aż 10 reaktorów BWRX-300 na Węgrzech. Porozumienie, podpisane w obecności Péter Szijjártó, węgierskiego ministra spraw zagranicznych, i Roberta Palladino, chargé d’affaires ambasady USA w Budapeszcie, ustala ramy współpracy w zakresie projektowania, wyboru lokalizacji, licencjonowania i budowy. Projekt ma wspierać długoterminowe cele Węgier w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, dekarbonizacji i konkurencyjności gospodarczej.
Wsparcie USA podkreśla geopolityczny wymiar inicjatywy. „Technologia BWRX-300 jest kluczowa dla bezpieczeństwa energetycznego regionu” – powiedział Palladino, zaznaczając, że porozumienie wzmacnia niezależność Polski i Węgier od rosyjskich technologii jądrowych, takich jak reaktory VVER. Węgry, które opierają swoją energetykę jądrową na współpracy z Rosją, sygnalizują gotowość do dywersyfikacji.
Polska flota reaktorów
W Polsce Orlen Synthos Green Energy (OSGE) planuje budowę floty reaktorów BWRX-300, z pierwszymi lokalizacjami w Stawach Monowskich koło Oświęcimia, Włocławku i Ostrołęce. Trwają intensywne przygotowania, obejmujące badania geologiczne, środowiskowe i konsultacje z lokalnymi społecznościami.
W lipcu 2022 roku OSGE złożyła wniosek do Państwowej Agencji Atomistyki o wydanie opinii na temat technologii BWRX-300, co rozpoczęło proces prelicencjonowania. Kolejne kroki to uzyskanie pozwoleń administracyjnych i rozpoczęcie budowy, zaplanowane na 2026–2027 rok.
Ambicją OSGE jest uruchomienie pierwszego reaktora przed końcem dekady, najprawdopodobniej w 2029 roku, choć nowa strategia Orlenu wskazuje 2033 rok jako bardziej realistyczny termin dla pierwszych 300 MW mocy. Lokalizacje wybrano z myślą o zastąpieniu wygaszanych bloków węglowych, zapewniając stabilne dostawy energii dla przemysłu i ciepłownictwa.
