Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) intensyfikuje działania na rzecz rozwoju sektora biogazu i biometanu. Projekt aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu (KPEiK) zakłada cele dla biometanu, wsparte programami inwestycyjnymi o łącznym budżecie 1,8 mld zł oraz dedykowanym systemem aukcyjnym dla instalacji powyżej 1 MW.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) wskazuje na ogromny potencjał biogazu i biometanu w Polsce, wynikający z ich uniwersalnego zastosowania w energetyce, ciepłownictwie, transporcie i przemyśle, a także zdolności do stabilizowania sieci elektroenergetycznych z rosnącym udziałem pogodozależnych źródeł odnawialnych, takich jak wiatr i słońce. Szacuje się, że krajowy potencjał techniczny produkcji biogazu wynosi 13–15 mld m³ rocznie, co odpowiada około 8 mld m³ biometanu, który może być zatłaczany do sieci gazowej jako alternatywa dla gazu ziemnego.

Technologie biogazowe i biometanowe zostały uwzględnione w projekcie aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu (KPEiK), który określa cele dla rozwoju sektora do 2030 roku i dalej do 2040 roku, zgodnie z „Polityką energetyczną Polski do 2040 roku”. Biometan jest postrzegany jako element transformacji energetycznej, umożliwiający dekarbonizację gospodarki i redukcję zależności od importu gazu ziemnego. Duży potencjał surowcowy Polski, wynikający z dostępności biomasy rolniczej, odpadów komunalnych i produktów ubocznych przemysłu rolno-spożywczego, stwarza szansę na wygenerowanie znaczącej ilości zielonego gazu, który może zaspokoić istotną część krajowego zapotrzebowania na gaz.

Programy wsparcia inwestycyjnego

Ministerstwo Klimatu i Środowiska, we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), uruchomiło dwa kluczowe programy wsparcia inwestycyjnego dla sektora biogazu i biometanu, które mają przyspieszyć rozwój infrastruktury i technologii.

Wysokosprawna kogeneracja z biogazu  

Program o budżecie 1 mld zł jest skierowany do przedsiębiorców, z wyłączeniem niektórych kategorii, takich jak podmioty nie spełniające kryteriów zrównoważonego rozwoju. Zakres programu obejmuje budowę, rozbudowę oraz modernizację instalacji fermentacji biomasy, w tym odpadów komunalnych, w celu produkcji energii elektrycznej i cieplnej w wysokosprawnej kogeneracji. Celem jest zwiększenie efektywności energetycznej i wykorzystanie biogazu jako odnawialnego źródła energii, przyczyniając się do redukcji emisji gazów cieplarnianych i poprawy bilansu energetycznego kraju.

Poprawa bezpieczeństwa energetycznego poprzez wykorzystanie biometanu

Drugi program, z budżetem 800 mln zł, oferuje dotacje pokrywające do 45% kosztów kwalifikowanych inwestycji. Beneficjentami są przedsiębiorcy zainteresowani budową nowych instalacji fermentacji biomasy z modułami oczyszczania biogazu do biometanu oraz przyłączeniem do sieci gazowej. Program ma na celu zwiększenie produkcji biometanu i jego integrację z krajowym systemem gazowym, co pozwoli na dywersyfikację źródeł energii i wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego Polski.

Wsparcie operacyjne

Dla instalacji biometanowych o mocy powyżej 1 MW Ministerstwo Klimatu i Środowiska opracowało dedykowany system aukcyjny, który ma stymulować rozwój większych biometanowni. Zakładane efekty systemu obejmują powstanie około 50 biometanowni o średniej mocy 2,8 MW, co pozwoli na produkcję około 300 mln m³ biometanu rocznie, zatłaczanego do sieci gazowej. System aukcyjny opiera się na następujących założeniach:

– Wytwórcy biometanu są zobowiązani do wprowadzania gazu do sieci gazowej, co zapewnia jego efektywne wykorzystanie w gospodarce.

– Możliwe jest łączenie wsparcia aukcyjnego z dotacjami i pożyczkami oferowanymi przez NFOŚiGW, co zwiększa atrakcyjność inwestycji.

– Okres wsparcia operacyjnego wynosi do 20 lat, zapewniając stabilność finansową dla inwestorów.

– Instalacje muszą spełniać kryteria zrównoważonego rozwoju, zgodne z unijnymi wymogami dotyczącymi odnawialnych źródeł energii.

– System opiera się na kontrakcie różnicowym z preselekcją, podzielonym na dwa przedziały mocowe: do 2 MW oraz powyżej 2 MW, co pozwala na dostosowanie wsparcia do skali inwestycji.

System aukcyjny został zmodyfikowany w 2022 roku, aby ułatwić udział wytwórców biogazu w aukcjach poprzez złagodzenie kar za niedostarczenie 85% zaoferowanego wolumenu energii, co było wcześniej istotną barierą dla branży.

Ramy legislacyjne

Ważnym krokiem w rozwoju sektora biogazu i biometanu jest zakończenie prac sejmowych nad projektem ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (UD89), który został przekazany Prezydentowi RP do podpisu. Ustawa wprowadza zmiany w prawie, wspierające rozwój odnawialnych źródeł energii, w tym biogazu i biometanu. Wśród nowych regulacji znalazły się m.in. definicja biometanu, zasady prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie jego wytwarzania oraz ułatwienia dla małych instalacji OZE, takie jak podniesienie progu mocy dla „małych instalacji” z 500 kW do 1 MW, co zwalnia je z obowiązku uzyskania koncesji.

Dodatkowo, projekt nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii (UC99) oraz ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (UC110) przewiduje wprowadzenie mechanizmów wsparcia, takich jak rejestr wytwórców biogazu, gwarancje pochodzenia dla biometanu oraz ułatwienia w planowaniu przestrzennym dla instalacji OZE o mocy do 500 kW. Te regulacje mają na celu stworzenie stabilnych warunków dla inwestorów, zachęcając do budowy nowych biogazowni i biometanowni oraz modernizacji istniejących sieci gazowych pod kątem zatłaczania biometanu.

Dialog i dalsze działania

Ministerstwo Klimatu i Środowiska kontynuuje prace w ramach Porozumienia na rzecz rozwoju sektora biogazu i biometanu, zainicjowanego „Listem intencyjnym” podpisanym 13 października 2020 roku i sfinalizowanym podpisaniem porozumienia 23 listopada 2021 roku. W porozumieniu uczestniczą przedstawiciele administracji rządowej, branży biogazowej, sektora transportowego, nauki oraz instytucji finansowych i ubezpieczeniowych. Siedem grup roboczych analizuje kluczowe zagadnienia, takie jak dopłaty i zachęty inwestycyjne, bariery ograniczające rozwój sektora, kwestie techniczne, legislacyjne oraz możliwości wykorzystania bioodpadów i substancji pofermentacyjnych.

Jednym z kluczowych planów jest wprowadzenie do ustawy o odnawialnych źródłach energii pojęcia zbiorczego punktu zatłaczania biometanu, który umożliwi wspólne wtłaczanie gazu do sieci z wielu mniejszych biometanowni. To rozwiązanie ma zwiększyć efektywność i opłacalność produkcji biometanu, szczególnie w regionach o rozproszonej infrastrukturze gazowej. Podczas spotkania Rady Koordynacyjnej ds. Rozwoju Sektora Biogazu i Biometanu 30 października 2024 roku omówiono dalsze kierunki działań, w tym tworzenie nowych grup roboczych i dostosowanie strategii do zmieniającej się sytuacji międzynarodowej, z naciskiem na bezpieczeństwo energetyczne i dekarbonizację gospodarki.