Energia geotermalna to niewyczerpalne źródło czystej energii, które zyskuje na znaczeniu w Europie. Czy może stać się filarem zielonej transformacji do 2030 roku?
W obliczu zmian klimatycznych i unijnego celu neutralności klimatycznej do 2050 roku Europa szuka odnawialnych źródeł energii, które zapewnią stabilność, niskie emisje i niezależność energetyczną. Energia geotermalna, czerpiąca ciepło z wnętrza Ziemi, jest jednym z najbardziej obiecujących, a zarazem niedocenianych rozwiązań. W 2024 roku elektrownie geotermalne w Europie produkowały 3,5 GW energii elektrycznej i 28 GW energii cieplnej, ale potencjał jest znacznie większy – szacuje się, że do 2030 roku moc geotermalna może wzrosnąć trzykrotnie.
Czy energia geotermalna może stać się przyszłością Europy, wspierając zieloną transformację i zmniejszając zależność od gazu czy węgla?
Czym jest energia geotermalna i jak działa?
Energia geotermalna wykorzystuje ciepło zmagazynowane w skorupie ziemskiej, które pochodzi z rozpadu pierwiastków radioaktywnych i energii resztkowej z formowania się planety. Może być używana do produkcji energii elektrycznej (w elektrowniach geotermalnych) lub ciepła (np. w systemach ogrzewania). Proces opiera się na wydobyciu gorącej wody lub pary z głębin (od kilkuset metrów do kilku kilometrów) za pomocą odwiertów.
W Europie istnieją trzy główne typy systemów geotermalnych:
- Wysokotemperaturowe. W regionach wulkanicznych (np. Islandia, Włochy) do produkcji energii elektrycznej, gdzie temperatura wody przekracza 150°C.
- Niskotemperaturowe. W większości krajów, w tym Polsce, do ogrzewania budynków lub w rolnictwie, przy temperaturach 20–90°C.
- Głębokie systemy z pompami ciepła. Wykorzystują ciepło z płytkich warstw ziemi (do 400 m) do ogrzewania i chłodzenia budynków.
Według danych Europejskiego Stowarzyszenia Geotermalnego (EGEC), w 2024 roku w Europie działało 139 elektrowni geotermalnych i ponad 5,5 miliona pomp ciepła. Energia geotermalna jest stabilna (niezależna od pogody), niskoemisyjna i dostępna 24/7, co czyni ją idealnym uzupełnieniem dla wiatru i słońca.
Potencjał energii geotermalnej w Europie
Europa ma ogromny potencjał geotermalny, choć jego wykorzystanie różni się w zależności od regionu. Kraje takie jak Islandia, Włochy czy Turcja są liderami dzięki naturalnym warunkom geologicznym, ale nawet kraje o mniejszym potencjale, jak Polska, mogą korzystać z geotermii niskotemperaturowej.
Islandia. W 2024 roku 66% energii elektrycznej i 90% ogrzewania pochodziło z geotermii. Elektrownia Hellisheiði dostarcza energię dla 300 tys. mieszkańców Rejkiawiku.
Włochy. Region Toskanii, z elektrownią Larderello, produkuje 6% krajowej energii elektrycznej z geotermii.
Niemcy. W Bawarii działa 25 instalacji geotermalnych, głównie do ogrzewania, z planami rozbudowy do 2030 roku.
Polska. W 2024 roku działało 6 systemów geotermalnych (np. w Bańskiej Niżnej, Mszczonowie), a kolejne są w budowie. Potencjał szacuje się na 30% zapotrzebowania na ciepło w miastach.
Raport EGEC z 2024 roku przewiduje, że do 2030 roku geotermia może dostarczać 10% energii cieplnej w Europie i 5% energii elektrycznej, jeśli inwestycje przyspieszą. Kluczowe jest wykorzystanie głębokich systemów geotermalnych (EGS), które pozwalają na produkcję energii w regionach bez naturalnych złóż gorącej wody.
Wpływ geotermii na transformację energetyczną
Energia geotermalna ma ogromny potencjał, by wspierać zieloną transformację Europy. Geotermia emituje średnio 45 g CO2/kWh, w porównaniu do 490 g dla węgla i 230 g dla gazu ziemnego. W Islandii geotermia zredukowała emisje o 40% w ciągu dekady.
W przeciwieństwie do energii wiatrowej czy słonecznej, geotermia działa niezależnie od pogody, zapewniając ciągłe dostawy energii. Może być używana do produkcji energii elektrycznej, ogrzewania, chłodzenia, a nawet w rolnictwie i turystyce.
Redukuje zależność od importu paliw kopalnych, co jest kluczowe w kontekście kryzysów energetycznych, takich jak ten z 2022 roku.
Jednak rozwój geotermii napotyka wyzwania:
- Wysokie koszty początkowe. Odwierty geotermalne kosztują od 5 do 20 mln euro, w zależności od głębokości i lokalizacji.
- Ograniczenia geologiczne. Wysokotemperaturowa geotermia jest dostępna tylko w określonych regionach (np. Islandia, Włochy). W Polsce dominują zasoby niskotemperaturowe.
- Ryzyko sejsmiczne. Głębokie odwierty EGS mogą wywoływać mikrowstrząsy, co budzi obawy społeczne, jak w przypadku projektu w Bazylei w 2006 roku.
- Niska świadomość. W Polsce tylko 20% społeczeństwa zna potencjał geotermii, jak wynika z badań CBOS z 2024 roku.
