Od 9 października 2025 roku właściciele starszych instalacji fotowoltaicznych w Polsce będą samodzielnie pokrywać koszty utylizacji zużytych paneli, zgodnie z nowelizacją ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Nowe przepisy przerzucają obowiązek recyklingu z producentów na użytkowników, aby rozwiązać problem rosnącej liczby odpadów z odnawialnych źródeł energii (OZE). Obowiązek obejmie przede wszystkim instalacje uruchomione przed 1 stycznia 2016 roku, a właściciele będą musieli uiścić ryczałtową opłatę recyklingową na fundusze na przyszłe zagospodarowanie paneli.
Nowelizacja ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, wchodząca w życie 9 października 2025 roku, wprowadza istotne zmiany dla właścicieli instalacji fotowoltaicznych w Polsce. Dotychczas to producenci i importerzy paneli byli odpowiedzialni za organizację i finansowanie recyklingu zużytych modułów. Nowe przepisy przerzucają ten obowiązek na użytkowników, szczególnie tych posiadających instalacje uruchomione przed 1 stycznia 2016 roku. Celem regulacji jest rozwiązanie problemu narastających odpadów z OZE, które stają się wyzwaniem dla całej Unii Europejskiej. Właściciele będą zobowiązani do uiszczenia ryczałtowej opłaty recyklingowej, która zasili fundusz na bezpieczne zagospodarowanie paneli w przyszłości. Przepisy mają na celu zapewnienie zgodności z unijnymi normami gospodarki obiegu zamkniętego oraz zapobieganie składowaniu elektroodpadów na wysypiskach.
Miliony ton odpadów PV
Raport Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej (JRC) z marca 2025 roku, zatytułowany „Circular Economy Strategies for the EU’s Renewable Electricity Supply”, szacuje, że do 2050 roku kraje UE-27 wygenerują od 21 do 35 milionów ton zużytych paneli fotowoltaicznych. To znacznie więcej niż wcześniejsze prognozy, co podkreśla pilną potrzebę skutecznych systemów recyklingu. Obecnie większość odpadów PV trafia na składowiska lub jest przetwarzana w ograniczonym zakresie, co prowadzi do strat cennych surowców, takich jak krzem, szkło, aluminium czy metale rzadkie. Profesor Barbara Tora z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, współautorka koncepcji recyklingu opracowanej z 2loop Tech S.A., podkreśla, że brak zaawansowanego przetwarzania oznacza nie tylko straty ekonomiczne, ale także zagrożenie dla środowiska.
W Polsce problem jest szczególnie istotny ze względu na boom fotowoltaiczny z ostatnich kilkunastu lat. Pierwsze generacje paneli, instalowane w latach 2000–2010, osiągają koniec swojego cyklu życia (ok. 20–25 lat), a w najbliższych latach liczba zużytych modułów będzie rosła lawinowo. W 2024 roku Polska miała zainstalowane 17,5 GW mocy w fotowoltaice, co odpowiada ok. 35 milionom paneli. Szacuje się, że do 2030 roku ok. 10 procent z nich będzie wymagało utylizacji, generując setki tysięcy ton odpadów rocznie.
Recykling OZE
Nowe przepisy nakładają na właścicieli paneli fotowoltaicznych obowiązek ich odpowiedniej utylizacji, aby zapobiec niekontrolowanemu składowaniu elektroodpadów. Zgodnie z unijnymi wymogami, recykling musi umożliwić odzysk co najmniej 85 procent masy paneli i 80 procent materiałów, takich jak krzem, szkło czy metale. Jednak stare technologie recyklingu, stosowane w wielu krajach UE, często nie spełniają tych standardów, a odpady są eksportowane poza Europę, co zwiększa koszty i obciąża środowisko. W Polsce brak rozwiniętej infrastruktury recyklingowej oznacza, że bez lokalnych rozwiązań kraj będzie zmuszony do kosztownego eksportu odpadów lub narażony na ryzyko nielegalnych składowisk.
Dla właścicieli instalacji nowe przepisy oznaczają dodatkowe koszty. Ryczałtowa opłata recyklingowa, której wysokość nie została jeszcze precyzyjnie określona, może wynieść od kilku do kilkunastu złotych za panel, w zależności od jego rozmiaru i technologii. Przy instalacji o mocy 10 kW (ok. 25–30 paneli) koszt utylizacji może sięgnąć 500–1000 zł. To obciążenie może wpłynąć na opłacalność starszych instalacji, szczególnie dla prosumentów indywidualnych i małych firm.
Innowacyjne rozwiązanie dla Polski
Polska firma 2loop Tech S.A. wyprzedza nowe regulacje, oferując kompleksowy system recyklingu paneli fotowoltaicznych. Firma, we współpracy z naukowcami z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, opracowała technologię umożliwiającą demontaż, separację i odzysk materiałów z paneli PV na poziomie spełniającym unijne normy. Proces obejmuje odbiór zużytych modułów, zaawansowaną separację krzemu, szkła, aluminium i metali rzadkich oraz ich ponowne wprowadzenie do przemysłu. Technologia pozwala odzyskać do 90 procent masy paneli, znacznie przekraczając minimalne wymogi UE.
Tomasz Matuszak, ekspert 2loop Tech S.A., podkreśla, że model biznesowy firmy opiera się na zasadach gospodarki obiegu zamkniętego, minimalizując straty surowców i maksymalizując ich ponowne wykorzystanie. Firma planuje uruchomienie zakładu recyklingowego w Polsce, zdolnego do przetwarzania 10–20 tysięcy ton paneli rocznie, co odpowiada ok. 500 tysięcy modułów. Inwestycja, szacowana na 50–100 milionów złotych, jest częściowo finansowana z funduszy unijnych i prywatnych.
