Polska Grupa Górnicza poinformowała o rozpoczęciu innowacyjnego projektu pływającej farmy fotowoltaicznej z magazynem energii na zbiorniku retencyjnym kopalni Sośnica w Gliwicach, finansowanego przez Fundusz Badawczy Węgla i Stali (RFCS). Projekt POSTEN wykorzystuje zaawansowane technologie, takie jak lekkie pontony kompozytowe i trackery słoneczne, aby dostarczyć energię odnawialną na potrzeby zakładu przeróbki węgla.

1 września 2025 roku PAP Biznes poinformowała o rozpoczęciu projektu pływającej farmy fotowoltaicznej na zbiorniku retencyjnym wód dołowych kopalni Sośnica w Gliwicach, realizowanego w ramach unijnego Funduszu Badawczego Węgla i Stali (RFCS). Projekt POSTEN, prowadzony przez Instytut Techniki Górniczej KOMAG, zakłada budowę instalacji fotowoltaicznej z magazynem energii o pojemności 2 MWh, która w fazie pilotażowej pokryje około 15% zapotrzebowania energetycznego zakładu przeróbki mechanicznej węgla. Inwestycja łączy innowacyjne technologie, takie jak pływające moduły z trackerami słonecznymi i konstrukcje kompozytowe, z celami transformacji energetycznej regionu.

Zbiornik retencyjny na Polu Zachód, o powierzchni ponad 3 ha, zapewnia stabilne warunki dzięki braku falowania, co zwiększa efektywność paneli PV poprzez odbicie promieni słonecznych i naturalne chłodzenie wodą. Projekt, finansowany kwotą 6,8 mln euro, obejmuje fazę testową w kopalni Barbara w Mikołowie, która zakończy się do połowy 2026 roku. Konsorcjum, w skład którego wchodzą Główny Instytut Górnictwa, Politechnika Śląska oraz partnerzy przemysłowi, takich jak SWE, Novum Servis i KTKM, stawia na mobilność instalacji i możliwość jej przyszłego wykorzystania w rekultywacji.

Inwestycja jest przykładem transformacji terenów pokopalnianych w zrównoważone źródła energii, wspierając unijne cele dekarbonizacji i modernizacji sektora węglowego. Artykuł analizuje konsorcjum, technologie, harmonogram i znaczenie projektu dla górnictwa i energetyki odnawialnej.

Konsorcjum realizujące projekt

Projekt POSTEN jest realizowany przez konsorcjum pod kierownictwem Instytutu Techniki Górniczej KOMAG w Gliwicach, który specjalizuje się w innowacyjnych rozwiązaniach dla górnictwa i energetyki. KOMAG odpowiada za koordynację projektu, projektowanie systemów pływających i integrację technologii fotowoltaicznych z infrastrukturą kopalni Sośnica.

Partnerami naukowymi są Główny Instytut Górnictwa – PIB, który wnosi doświadczenie w badaniach nad transformacją energetyczną i rekultywacją terenów pokopalnianych, oraz Politechnika Śląska, wspierająca projekt w zakresie modelowania energetycznego i optymalizacji technologii. Ich rola obejmuje analizę efektywności paneli PV w warunkach zbiornika oraz testy prototypów w kopalni Barbara.

Partnerzy przemysłowi to SWE, dostarczające lekkie pontony i konstrukcje kompozytowe pod panele fotowoltaiczne, odporne na zasolenie wody w zbiorniku; Novum Servis, odpowiedzialne za systemy kotwienia zapewniające stabilność instalacji; oraz KTKM, które projektuje i dostarcza magazyn energii oraz systemy przesyłowe. Współpraca konsorcjum łączy naukę z przemysłem, umożliwiając wdrożenie nowatorskich rozwiązań w skali pilotażowej.

Finansowanie i harmonogram

Projekt POSTEN, realizowany na zbiorniku retencyjnym kopalni Sośnica, jest finansowany przez Fundusz Badawczy Węgla i Stali (RFCS) kwotą 6,8 mln euro, co pokrywa do 50% kosztów, zgodnie z zasadami RFCS dla projektów pilotażowych i demonstracyjnych. Dodatkowe środki pochodzą od partnerów konsorcjum, w tym Instytutu KOMAG i partnerów przemysłowych.

Harmonogram zakłada dzierżawę osadnika retencyjnego do co najmniej połowy 2029 roku, co zapewnia długoterminową stabilność projektu. Faza pilotażowa, rozpoczęta w 2025 roku, obejmuje testy minifarmy w kopalni Barbara w Mikołowie, z planowanym zakończeniem do połowy 2026 roku. Energia z instalacji w Sośnicy trafia do rozdzielni zakładu przeróbki mechanicznej węgla, pokrywając około 15% jego zapotrzebowania energetycznego. Docelowa farma, obejmująca 330 pływaków z panelami PV, ma zostać uruchomiona w 2027 roku, po zakończeniu testów i uzyskaniu pozwoleń. Projekt przewiduje możliwość skalowania instalacji na inne zbiorniki pokopalniane w regionie.

Parametry zbiornika i instalacji

Zbiornik retencyjny wód dołowych na Polu Zachód kopalni Sośnica w Gliwicach ma powierzchnię ponad 3 ha, co czyni go odpowiednim do budowy pływającej farmy fotowoltaicznej. Docelowa instalacja zajmie nie więcej niż połowę powierzchni zbiornika, czyli około 1,5 ha, aby zminimalizować wpływ na ekosystem wodny i zapewnić stabilność operacyjną.

Zbiornik charakteryzuje się brakiem falowania, co eliminuje potrzebę złożonych systemów stabilizujących i ułatwia eksploatację. Ogniwa fotowoltaiczne, umieszczone na pływających platformach, pracują efektywniej dzięki odbiciu promieni słonecznych od wody, zwiększając wydajność o około 5–10% w porównaniu z instalacjami lądowymi. Dodatkowo, woda w zbiorniku naturalnie chłodzi panele, co poprawia ich sprawność i wydłuża żywotność.

Docelowa moc farmy wyniesie 2 MW, z magazynem energii o pojemności 2 MWh, umożliwiającym stabilizację dostaw energii. W fazie pilotażowej instalacja dostarcza energię do zakładu przeróbki węgla, pokrywając 15% jego zapotrzebowania.

Konstrukcja i technologie

Konstrukcja pływającej farmy fotowoltaicznej w kopalni Sośnica opiera się na innowacyjnych technologiach dostosowanych do specyfiki zbiornika retencyjnego. Platformy pod panele PV, dostarczane przez SWE, wykonano z lekkich materiałów kompozytowych, odpornych na zasolenie wody, co eliminuje korozję charakterystyczną dla konstrukcji metalowych. Panele są montowane za pomocą kleju, zamiast tradycyjnych śrub czy klamer, co zmniejsza wagę i koszty konserwacji.

Pływające moduły wyposażono w trackery śledzące ruch słońca, co zwiększa wydajność energetyczną o 15–20% w porównaniu z panelami stacjonarnymi. Magazyn energii o pojemności 2 MWh, dostarczony przez KTKM, zapewnia stabilność dostaw, umożliwiając gromadzenie nadwyżek energii w okresach wysokiego nasłonecznienia. Linia przesyłowa SWET, o długości 800 m i mocy 100 kW, wykorzystuje technologię jednoprzewodową o wysokiej częstotliwości i napięciu, minimalizując straty przesyłu. System ten, testowany w kopalni Barbara, jest kluczowy dla efektywnego dostarczania energii do zakładu przeróbki węgla.

Mobilność i przyszłe zastosowania

Pływające moduły fotowoltaiczne w projekcie POSTEN zaprojektowano z myślą o mobilności, umożliwiając ich przenoszenie na inne zbiorniki retencyjne lub grunty pokopalniane po zakończeniu eksploatacji w Sośnicy. Modułowa konstrukcja pozwala na łatwy demontaż i ponowną instalację, co zwiększa elastyczność projektu i obniża koszty przyszłych inwestycji.

Energia z farmy może być wykorzystana nie tylko do zasilania zakładów przemysłowych, takich jak przeróbka węgla, ale także do prac rekultywacyjnych, np. napędzania pomp wodnych czy systemów oczyszczania terenów pokopalnianych. W przyszłości instalacja może wspierać inne zastosowania, takie jak produkcja zielonego wodoru lub zasilanie lokalnych społeczności.

Mobilność instalacji otwiera możliwość skalowania projektu na inne kopalnie w regionie, szczególnie w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym, gdzie liczne zbiorniki pokopalniane oferują podobny potencjał. Projekt POSTEN może stać się wzorem dla innych regionów górniczych w Europie.

Prototypy i pilotaż

Faza pilotażowa projektu POSTEN rozpoczęła się w 2025 roku w kopalni Barbara w Mikołowie, gdzie uruchomiono minifarmę testową o mocy 155 kW. Składa się ona z 25 pływaków, każdy z 10 panelami fotowoltaicznymi, co pozwala na ocenę wydajności i stabilności systemu w warunkach rzeczywistych. Testy potrwają do połowy 2026 roku. Docelowa farma w kopalni Sośnica będzie składać się z 330 pływaków, każdy z 10 panelami, osiągając moc 2 MW. Prototyp linii przesyłowej SWET, testowany w Mikołowie, obejmuje 800-metrową linię o mocy 100 kW, wykorzystującą technologię jednoprzewodową. Wyniki testów pozwolą na optymalizację systemu przed pełnym wdrożeniem w Sośnicy. Minifarma w kopalni Barbara dostarcza dane dotyczące efektywności paneli, wpływu chłodzenia wodą i trwałości konstrukcji kompozytowych. Testy obejmują również magazyn energii, który zapewnia stabilność dostaw w zmiennych warunkach nasłonecznienia.

Zastosowanie energii

W fazie pilotażowej energia z pływającej farmy fotowoltaicznej w kopalni Sośnica zasila rozdzielnię zakładu przeróbki mechanicznej węgla, pokrywając około 15% jego zapotrzebowania energetycznego. To pozwala na redukcję zużycia energii z sieci i obniżenie emisji CO₂.

W przyszłości energia z instalacji może być wykorzystana do innych zastosowań przemysłowych, takich jak zasilanie systemów odmetanowania czy procesów rekultywacyjnych, np. pomp wodnych do oczyszczania terenów pokopalnianych. Magazyn energii o pojemności 2 MWh zapewnia elastyczność, umożliwiając wykorzystanie nadwyżek energii w okresach szczytowego zapotrzebowania. Projekt otwiera możliwość zastosowania energii w lokalnych społecznościach lub w produkcji zielonego wodoru, co wspiera cele dekarbonizacji Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.