Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) ogłosiło czasowe zawieszenie dofinansowania 31 modeli kotłów na pellet w ramach programu Czyste Powietrze z powodu podejrzeń o możliwość instalacji niedozwolonych rusztów awaryjnych, umożliwiających spalanie węgla. Decyzja, podjęta we współpracy z Instytutem Ochrony Środowiska – PIB i Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), wynika z publicznych zgłoszeń wskazujących na niezgodność urządzeń z normami ekologicznymi.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) poinformowało o zawieszeniu dofinansowania 31 modeli kotłów na pellet w ramach programu Czyste Powietrze, który ma na celu poprawę jakości powietrza w Polsce poprzez wymianę nieekologicznych źródeł ogrzewania. Powodem decyzji, podjętej przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB) we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), są podejrzenia, że urządzenia te umożliwiają instalację rusztów awaryjnych, pozwalających na spalanie innych paliw, takich jak węgiel, co prowadzi do wysokiej emisji zanieczyszczeń. Zawieszenie dotyczy 31 z 2561 pozycji na liście Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM), a producenci mają możliwość złożenia wyjaśnień, by przywrócić swoje kotły na listę. Wprowadzenie nowych zasad i sankcji ma zapewnić zgodność urządzeń z normami ekologicznymi, ale rodzi pytania o skuteczność programu i zaufanie konsumentów.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska ogłosiło, że 31 modeli kotłów na pellet zostało czasowo wyłączonych z programu Czyste Powietrze z powodu podejrzeń o możliwość instalacji niedozwolonego rusztu awaryjnego. Ruszt taki umożliwia spalanie paliw stałych, takich jak węgiel, co jest niezgodne z wymogami programu, który promuje ekologiczne źródła ogrzewania. Decyzję podjęto na podstawie publicznych zgłoszeń, które wskazywały na potencjalne obejście przepisów przez producentów, a weryfikację przeprowadził Instytut Ochrony Środowiska – PIB we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Zawieszenie dotyczy urządzeń umieszczonych na liście Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM), która obejmuje łącznie 2561 modeli kotłów, pomp ciepła i innych urządzeń spełniających rygorystyczne normy emisyjne. Wyłączenie 31 modeli, choć stanowi niewielki odsetek listy, wywołało dyskusję na temat jakości kontroli w programie Czyste Powietrze. MKiŚ podkreśliło, że decyzja ma charakter tymczasowy, a producenci zostali wezwani do złożenia uzupełnionej dokumentacji i wyjaśnień, które pozwolą zweryfikować zgodność ich urządzeń z wymogami programu. Resort zapowiedział również dalsze działania mające na celu wyeliminowanie niezgodności w oferowanych urządzeniach.

Skala problemu

Zawieszenie 31 modeli kotłów na pellet dotyczy niewielkiej części listy ZUM, która obejmuje 2561 urządzeń dopuszczonych do dofinansowania w ramach programu Czyste Powietrze. Problem polega na tym, że niektóre z tych kotłów, promowanych jako ekologiczne, mogą umożliwiać instalację rusztu awaryjnego, co pozwala na spalanie paliw takich jak węgiel, generujących wysoką emisję pyłów i zanieczyszczeń. Takie praktyki podważają cele programu, który ma na celu redukcję smogu i poprawę jakości powietrza w Polsce.

Od 29 kwietnia 2025 roku regulamin programu Czyste Powietrze nakłada na producentów obowiązek złożenia pisemnego oświadczenia, że ich urządzenia nie umożliwiają montażu rusztu awaryjnego. Decyzja o zawieszeniu wynika z publicznych zgłoszeń, które wskazały, że niektóre modele mogą nie spełniać tego wymogu, mimo deklaracji producentów. MKiŚ umożliwiło firmom przedstawienie dodatkowej dokumentacji technicznej, w tym wyników badań przeprowadzonych przez akredytowane laboratoria, aby potwierdzić zgodność urządzeń z normami. Jeśli wyjaśnienia będą zadowalające, kotły mogą zostać przywrócone na listę ZUM, co pozwoli na dalsze ich dofinansowanie.

Skutki dla środowiska i konsumentów

Instalacja rusztu awaryjnego w kotłach na pellet znacząco zmienia proces spalania, prowadząc do emisji pyłów i zanieczyszczeń na poziomie porównywalnym z tradycyjnymi „kopciuchami”, czyli nieekologicznymi kotłami węglowymi. Takie urządzenia, choć sprzedawane jako zgodne z normami ekologicznymi, w rzeczywistości mogą przyczyniać się do pogorszenia jakości powietrza, co stoi w sprzeczności z celami transformacji energetycznej i programu Czyste Powietrze. Wysoka emisja pyłów, takich jak PM2.5 i PM10, oraz innych zanieczyszczeń, takich jak benzopireny, zwiększa ryzyko chorób układu oddechowego i sercowo-naczyniowego wśród mieszkańców.

Dla konsumentów problem ten oznacza ryzyko wprowadzenia w błąd. Osoby korzystające z programu Czyste Powietrze oczekują, że dofinansowane urządzenia są w pełni ekologiczne i zgodne z rygorystycznymi normami emisyjnymi. Użycie rusztu awaryjnego do spalania węgla nie tylko podważa zaufanie do programu, ale także naraża beneficjentów na konsekwencje finansowe, takie jak konieczność zwrotu dotacji. MKiŚ podkreśla, że takie praktyki są nieakceptowalne, a zawieszenie 31 modeli kotłów ma na celu ochronę zarówno środowiska, jak i interesów konsumentów, którzy inwestują w nowoczesne systemy ogrzewania.

Nowe zasady i sankcje

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiedziało wprowadzenie dodatkowych zabezpieczeń przy najbliższej aktualizacji regulaminu listy Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM), aby zapobiec podobnym problemom w przyszłości. Kluczowym wymogiem będzie potwierdzenie przez niezależne akredytowane laboratorium, że urządzenie nie umożliwia instalacji rusztu awaryjnego. Producentów obowiązuje także składanie pisemnych oświadczeń o zgodności ich kotłów z normami, a każde fałszywe oświadczenie będzie skutkowało surowymi sankcjami. W przypadku stwierdzenia niezgodności wszystkie urządzenia danego producenta zostaną usunięte z listy ZUM na co najmniej dwa lata, co może znacząco wpłynąć na ich pozycję rynkową.

Dla beneficjentów programu Czyste Powietrze, którzy zdecydują się na montaż rusztu awaryjnego w dofinansowanym kotle, przewidziano poważne konsekwencje finansowe. Takie działanie będzie uznane za naruszenie warunków umowy, co może skutkować koniecznością zwrotu całej otrzymanej dotacji wraz z odsetkami. Nowe zasady mają na celu zwiększenie odpowiedzialności zarówno producentów, jak i użytkowników urządzeń, oraz zapewnienie, że program Czyste Powietrze rzeczywiście przyczynia się do redukcji emisji i poprawy jakości powietrza w Polsce.

Źródło: MKiŚ