Analiza Beyond Fossil Fuels ujawnia, że Orlen i PGE otrzymały od 2016 roku ponad 5 miliardów euro z rynku mocy na elektrownie gazowe i węglowe, finansowane z rachunków Polaków. System ten hamuje rozwój odnawialnych źródeł energii, faworyzując scentralizowaną energetykę kopalną.
Według raportu Beyond Fossil Fuels, polskie koncerny energetyczne – Grupa Orlen i PGE – znajdują się wśród europejskich liderów w pozyskiwaniu dopłat z rynku mocy. Od 2016 roku otrzymały kontrakty warte ponad 5 miliardów euro (21 miliardów złotych) na utrzymanie elektrowni gazowych, a także węglowych, co obciąża rachunki za energię gospodarstw domowych i firm. Mechanizm rynku mocy, finansowany przez opłatę mocową doliczaną do rachunków, wspiera gotowość elektrowni kopalnych, co według krytyków spowalnia transformację energetyczną i umacnia scentralizowany system oparty na paliwach kopalnych.
Skala dopłat i ich konsekwencje
Z analizy Beyond Fossil Fuels wynika, że od 2015 roku europejskie rynki mocy przeznaczyły niemal 53 miliardów euro na elektrownie zasilane paliwami kopalnymi, z czego Polska jest liderem w dotowaniu węgla (6 miliardów euro) i gazu (7 miliardów euro) w latach 2022–2025. Orlen i PGE zajmują odpowiednio drugie i trzecie miejsce w rankingu największych beneficjentów dopłat gazowych w Europie, ustępując jedynie czeskiej grupie EPH.
PGE w pierwszym kwartale 2025 roku odnotowała zysk w wysokości 4,33 miliardów złotych, co oznacza wzrost o 71 procent rok do roku, głównie dzięki przychodom z rynku mocy. Orlen z kolei, jako lider transformacji energetycznej w regionie, w 2024 roku wygenerował rekordowe wyniki operacyjne, w tym 80 procent EBITDA z segmentów gazu i energii odnawialnej. Jednak krytycy wskazują, że obie firmy wykorzystują publiczne fundusze do utrzymania dominacji elektrowni kopalnych, co ogranicza rozwój elastycznych, odnawialnych systemów energetycznych.
Wpływ na prosumentów i transformację energetyczną
Polska przeżywa boom na odnawialne źródła energii (OZE) – w 2024 roku liczba mikroinstalacji prosumenckich przekroczyła 1,5 miliona. Pomimo tego, system rynku mocy faworyzuje duże elektrownie gazowe i węglowe, co osłabia konkurencyjność OZE i nowoczesnych technologii, takich jak magazyny energii czy zarządzanie popytem. W latach 2022–2025 na polskie magazyny energii przeznaczono 4 miliardy euro, co czyni Polskę liderem w tej dziedzinie, ale wciąż jest to niewielka część w porównaniu z dopłatami na paliwa kopalne.
Polski rynek mocy. Lider w dotowaniu węgla
Polski rynek mocy jest jednym z najbardziej obciążonych paliwami kopalnymi w UE, z kontraktami na elektrownie gazowe sięgającymi 17 lat i dopłatami dla jednostek węglowych do 2035 roku. W latach 2022–2025 zakontraktowano 18 miliardów euro, z czego 6 miliardów euro wspiera elektrownie węglowe, a 7 miliardów euro nowe elektrownie gazowe. To stawia Polskę na czele krajów UE dotujących węgiel, mimo zobowiązań do redukcji emisji o 55 procent do 2030 roku i neutralności klimatycznej do 2050 roku.
Apel o zmianę systemu
Organizacje wzywają rząd do wycofania elektrowni kopalnych z przyszłych kontraktów mocowych i przesunięcia wsparcia na OZE, magazyny energii i nowoczesne sieci.
Krytycy wskazują, że obecny model zwiększa koszty energii dla konsumentów i naraża Polskę na wahania cen gazu oraz wstrząsy geopolityczne.
Źródło: Polska Zielona Sieć
