Komisja Europejska ogłosiła 4 czerwca 2025 roku listę 13 strategicznych projektów wydobycia i przetwarzania surowców krytycznych poza UE, w tym w Ukrainie i na Grenlandii. Inwestycje, szacowane na 5,5 miliarda euro, mają zmniejszyć zależność UE od Chin i wspierać transformację energetyczną, technologiczną oraz obronną.
W ramach unijnego Aktu o Surowcach Krytycznych (CRMA) z 2024 roku Komisja Europejska opublikowała listę 13 nowych projektów poza UE, które mają zwiększyć dostęp do surowców kluczowych dla zielonej transformacji, przemysłu nowych technologii i sektora obronnego. Projekty dotyczą m.in. litu, niklu, kobaltu, manganu, grafitu, wolframu, boru oraz pierwiastków ziem rzadkich, takich jak terb i neodym, niezbędnych do produkcji baterii do pojazdów elektrycznych, turbin wiatrowych, paneli słonecznych i nowoczesnych magnesów.
Unia Europejska dąży do ograniczenia zależności od Chin, które kontrolują ponad 90 procent globalnej produkcji niektórych surowców krytycznych, takich jak magnesy ziem rzadkich. Decyzja o nowych projektach została przyspieszona przez chińskie ograniczenia eksportu minerałów ziem rzadkich i magnesów, wprowadzone w kwietniu 2025 roku w odpowiedzi na cła nałożone przez administrację USA pod przywództwem Donalda Trumpa.
– Nowe projekty umożliwią Unii Europejskiej zachowanie niezależności w obliczu kryzysów geopolitycznych i dyplomatycznych w przyszłości – podkreślił komisarz ds. konkurencyjności Stéphane Séjourné podczas ogłaszania listy.
Akt o Surowcach Krytycznych zakłada, że do 2030 roku UE powinna zaspokajać co najmniej 10 procent swojego zapotrzebowania na surowce strategiczne poprzez własne wydobycie, 40 procent poprzez przetwarzanie, a 25 procent dzięki recyklingowi. Nowe projekty poza UE są krokiem w kierunku dywersyfikacji źródeł dostaw i wzmocnienia bezpieczeństwa ekonomicznego bloku.
Projekty w Ukrainie i na Grenlandii
Spośród 13 projektów dwa dotyczą wydobycia grafitu – jednego w Ukrainie, a drugiego na Grenlandii, realizowanego przez GreenRoc Strategic Materials. Grafit jest kluczowym materiałem do produkcji baterii do pojazdów elektrycznych.
Ukraina: Posiada jedne z największych na świecie rezerw grafitu (około 5 procent globalnych zasobów), a także znaczące złoża tytanu, litu, manganu, galu i pierwiastków ziem rzadkich. UE współpracuje z Ukrainą w ramach strategicznego partnerstwa na rzecz surowców krytycznych, zainicjowanego w 2021 roku, które obejmuje cały łańcuch wartości – od wydobycia po recykling. Projekty mogą rozpocząć się już w marcu 2025 roku, zgodnie z zapowiedziami Séjourné. Ukraina jest strategicznym partnerem UE, szczególnie w kontekście jej potencjału surowcowego i bliskości geograficznej.
Grenlandia: Dysponuje 25 z 34 surowców uznanych przez UE za krytyczne, w tym grafitem, pierwiastkami ziem rzadkich i metalami z grupy platynowców. Projekt grafitowy GreenRoc jest częścią szerszej współpracy UE z Grenlandią, zapoczątkowanej w listopadzie 2023 roku strategicznym partnerstwem na rzecz zrównoważonych łańcuchów wartości surowców. Grenlandia stała się obiektem zainteresowania geopolitycznego, m.in. ze strony USA, które rozważają włączenie wyspy w swoją strefę wpływów poprzez porozumienie typu COFA.
Pozostałe projekty zlokalizowano w Kanadzie, Kazachstanie, Norwegii, Serbii, Zambii, Brazylii, Madagaskarze, Malawi, RPA, Wielkiej Brytanii oraz francuskiej Nowej Kaledonii. Wśród nich są inicjatywy dotyczące litu i boru (Serbia), niklu i kobaltu (Kanada, Brazylia, Zambia) oraz pierwiastków ziem rzadkich (Malawi, RPA).
Finansowanie i znaczenie projektów
KE szacuje, że uruchomienie 13 projektów wymaga inwestycji rzędu 5,5 miliarda euro (6,27 miliarda dolarów). Projekty te uzupełniają listę 47 strategicznych inicjatyw wewnątrz UE, ogłoszoną w marcu 2025 roku, które obejmują m.in. rafinerię pierwiastków ziem rzadkich w Puławach i zakład recyklingu w Zawierciu. Projekty w UE korzystają z przyspieszonych procedur zatwierdzania (do 27 miesięcy dla wydobycia, 15 miesięcy dla innych) oraz łatwiejszego dostępu do finansowania.
Inwestycje poza UE mają nie tylko zwiększyć dostęp do surowców, ale także wzmocnić pozycję Europy w globalnych łańcuchach dostaw, szczególnie w sektorach elektromobilności, energii odnawialnej, obronności i lotnictwa. „Musimy zredukować naszą zależność od wszystkich krajów, szczególnie od Chin” – podkreślił Séjourné, wskazując na konieczność dywersyfikacji w obliczu chińskich ograniczeń eksportowych.
Źródło: Reuters
