Ubóstwo energetyczne dotyka ok. 1,5 miliona gospodarstw domowych w Polsce (12 procent społeczeństwa), głównie w regionach wschodnich, północnych i w domach jednorodzinnych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) planuje przeciwdziałać zjawisku poprzez Plan Społeczno-Klimatyczny, finansowany z unijnego Społecznego Funduszu Klimatycznego (11,4 miliarda euro w latach 2026–2032). Konsultacje dokumentu potrwają do 30 czerwca 2025 roku, co opóźni jego przekazanie do KE.
Jak poinformowało Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) w komunikacie, ubóstwo energetyczne dotyczy 1,5 miliona gospodarstw domowych w Polsce, czyli 12 procent społeczeństwa, zgodnie z projektem Planu Społeczno-Klimatycznego z 4 czerwca 2025 roku. Problem definiowany jest jako brak możliwości zapewnienia komfortu termicznego i zasilania urządzeń elektrycznych z powodu wysokich kosztów energii w stosunku do niskich dochodów.
Zgodnie ze wskaźnikiem Wysokich Kosztów Niskich Dochodów (WKND – Low Income High Costs), ubóstwo energetyczne występuje, gdy gospodarstwo spełnia dwa kryteria:
- Niskie dochody: Poniżej progu określonego dla danego regionu.
- Wysokie koszty energii: Hipotetyczne wydatki na energię przekraczają średnią krajową.
Regionalne zróżnicowanie problemu:
- Najwyższy poziom: Województwo opolskie (21,3 procent gospodarstw), pomorskie i wielkopolskie (22 procent w domach jednorodzinnych).
- Najniższy poziom: Województwo śląskie (7,6 procent), lubuskie (9,7 procent).
- Budynki jednorodzinne: Ryzyko ubóstwa energetycznego jest dwukrotnie wyższe niż w blokach, najwyższe w opolskim (30 procent).
- Budynki wielorodzinne: Najwyższe wskaźniki w dolnośląskim (11,6 procent), najniższe w lubelskim (6 procent).
- Wsi i małe miasta: Najbardziej narażone z powodu starych, dużych domów o niskiej efektywności energetycznej.
- Duże miasta: Problem dotyczy 8–19 procent mieszkańców, głównie w starych kamienicach i budynkach komunalnych bez dostępu do sieci ciepłowniczej.
Główne przyczyny to:
- Wschód i północ Polski: Niskie dochody i wyższe bezrobocie.
- Południe i południowy zachód: Niska efektywność energetyczna budynków, często ogrzewanych indywidualnymi źródłami ciepła (np. piecami węglowymi).
Plan Społeczno-Klimatyczny i Społeczny Fundusz Klimatyczny
Polska, jako największy beneficjent Społecznego Funduszu Klimatycznego (SFK), otrzyma 11,4 miliarda euro (17,6 procent puli) w latach 2026–2032 na walkę z ubóstwem energetycznym, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego (SCF). Warunkiem uzyskania środków jest przedłożenie Planu Społeczno-Klimatycznego do Komisji Europejskiej do 30 czerwca 2025 roku, określającego działania finansowane z funduszu.
Budżet Planu na lata 2026–2032 wynosi 65 miliardów złotych, w tym:
- Wkład unijny: Ok. 49 miliardów złotych (11,4 miliarda euro).
- Wkład krajowy: 25 procent wartości, czyli ok. 16 miliardów złotych.
Kluczowe elementy Planu:
- 37,5 procent budżetu na komponent osłonowy: Bezpośrednie wsparcie dla osób narażonych na ubóstwo energetyczne (np. bony na ogrzewanie, dopłaty do rachunków).
- Inwestycje w efektywność energetyczną: Termomodernizacja budynków, wymiana źródeł ciepła.
- Transport publiczny: Rozwój niskoemisyjnych środków transportu.
- Formy wsparcia: Granty, dotacje, pożyczki, vouchery na koszty energii.
MKiŚ planuje sfinansować z SFK:
- Program Czyste Powietrze: 10 miliardów złotych na wymianę pieców i termomodernizację domów.
- Program Społeczności Energetyczne: 300 milionów złotych na pilotażowe projekty lokalnych wspólnot energetycznych.
Wdrażaniem inwestycji займą się MKiŚ oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).
Postęp prac nad Planem
Prace nad Planem koordynuje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR). 6 czerwca 2025 roku rozpoczęto konsultacje publiczne dokumentu, które potrwają do 30 czerwca 2025 roku. MFiPR poinformowało, że termin przekazania Planu do KE zależy od wyników konsultacji:
- Po analizie uwag powstanie nowa wersja projektu.
- Dokument będzie procedowany zgodnie z regulaminem Rady Ministrów.
Opóźnienie w przekazaniu Planu do KE może wynikać z konieczności dopracowania działań i zapewnienia zgodności z unijnymi wymogami. „Intensywne prace nad finalizacją dokumentu trwają” – zapewnia MKiŚ.
Źródło: MKiŚ
