Rząd Grenlandii ogłosił plan oszczędnościowy, zakładający zaoszczędzenie 864 milionów koron duńskich (około 115 milionów euro) w ciągu czterech lat, aby ustabilizować finanse publiczne w obliczu kryzysu gospodarczego. Spadek dochodów z rybołówstwa, malejące wpływy podatkowe i rosnące koszty socjalne zmuszają władze do wprowadzenia cięć budżetowych i reform, w tym zaostrzenia zasad przyznawania zasiłków oraz zmian w systemie emerytalnym.

Rząd Grenlandii, kierowany przez koalicję partii Demokratów, Inuit Ataqatigiit, Siumut i Atassut, ogłosił w lipcu 2025 roku konieczność zaoszczędzenia 864 milionów koron duńskich (około 115 milionów euro) w ciągu najbliższych czterech lat, aby ustabilizować finanse publiczne wyspy. Decyzja ta wynika z pogłębiającego się kryzysu finansowego, wywołanego spadkiem dochodów z rybołówstwa – filaru gospodarki Grenlandii – oraz malejącymi wpływami podatkowymi i rosnącymi kosztami socjalnymi. Plan oszczędnościowy obejmuje reformy systemu socjalnego, emerytalnego i podatkowego, przy jednoczesnym dążeniu do minimalizacji cięć w ochronie zdrowia.

Rząd zapowiada oszczędności na wielką skalę

Rząd Grenlandii ogłosił w lipcu 2025 roku ambitny plan zaoszczędzenia 864 milionów koron duńskich (około 115 milionów euro) w ciągu czterech lat, aby ustabilizować finanse publiczne i zapobiec dalszemu pogłębianiu się kryzysu gospodarczego. Decyzja ta została podjęta w odpowiedzi na narastające trudności finansowe, które zagrażają stabilności budżetu wyspy. Jak podkreślił premier Múte Egede z partii Inuit Ataqatigiit, oszczędności są konieczne, aby zapewnić długoterminową stabilność gospodarki i przygotować Grenlandię na przyszłe wyzwania, w tym potencjalną drogę do niepodległości.

Plan oszczędnościowy obejmuje szeroki zakres działań, od reform socjalnych po uszczelnienie systemu podatkowego, przy jednoczesnym zachowaniu kluczowych usług publicznych, takich jak ochrona zdrowia. Rząd zapowiada, że cięcia będą wprowadzane stopniowo, aby zminimalizować ich wpływ na mieszkańców, zwłaszcza w oddalonych osadach, gdzie dostęp do usług jest ograniczony. Inwestycja w oszczędności ma również na celu zmniejszenie zależności od dotacji duńskich, które obecnie pokrywają około 40% budżetu Grenlandii, oraz przygotowanie wyspy na bardziej samodzielną przyszłość gospodarczą.

Główne przyczyny kryzysu

Kryzys finansowy na Grenlandii wynika z kilku kluczowych czynników, które osłabiają gospodarkę wyspy. Po pierwsze, rybołówstwo, będące podstawą gospodarki i odpowiadające za 90% eksportu Grenlandii, odnotowuje znaczący spadek zysków z powodu malejących zasobów ryb, zmiany klimatyczne i rosnącej konkurencji na rynkach międzynarodowych. Dochody państwowych przedsiębiorstw, takich jak Royal Greenland, zmalały w ciągu ostatnich dwóch lat o połowę, co drastycznie wpłynęło na budżet państwa.

Po drugie, wpływy podatkowe Grenlandii znacząco spadły z powodu malejącej populacji w wieku produkcyjnym, która wynosi obecnie około 56 tysięcy mieszkańców. Starzejące się społeczeństwo generuje rosnące wydatki na świadczenia socjalne, w tym emerytury i opiekę zdrowotną, co dodatkowo obciąża finanse publiczne. W efekcie deficyt budżetowy wzrósł w 2024 roku do rekordowego poziomu, zmuszając rząd do podjęcia natychmiastowych działań naprawczych. Jak zauważył prof. Torben M. Andersen z Uniwersytetu w Aarhus, „Grenlandia stoi przed strukturalnym wyzwaniem wynikającym z zależności od jednej branży i ograniczonej bazy podatkowej”.

Planowane reformy i cięcia

Aby ustabilizować finanse, rząd Grenlandii planuje wprowadzenie szeregu reform i cięć budżetowych. Kluczowym elementem jest zaostrzenie przepisów dotyczących świadczeń socjalnych: zasiłek dla bezrobotnych będzie obniżany, jeśli beneficjent odmówi przyjęcia oferowanej pracy, co ma zachęcić do większej aktywności zawodowej i zmniejszyć obciążenie systemu socjalnego. Rząd zapowiedział także reformę emerytalną, która może obejmować podniesienie wieku emerytalnego lub zmiany w wysokości świadczeń, aby dostosować system do starzejącej się populacji.

Ochrona zdrowia, będąca priorytetem dla rządu, ma być w jak najmniejszym stopniu dotknięta cięciami, choć jej finansowanie pozostaje wyzwaniem ze względu na wysokie koszty. Rząd planuje również uszczelnienie systemu podatkowego, m.in. poprzez walkę z szarą strefą i zwiększenie efektywności poboru podatków, co ma zwiększyć dochody budżetowe. Dodatkowo, rozważane są inwestycje w nowe źródła przychodów, takie jak rozwój turystyki i eksploracja złóż surowców mineralnych, w tym metali ziem rzadkich, które mogą stać się nowym filarem gospodarki Grenlandii.

Grenlandia boryka się z unikalnymi wyzwaniami społecznymi i geograficznymi, które utrudniają realizację reform i dostarczanie usług publicznych. Usługi socjalne, takie jak opieka zdrowotna czy edukacja, są wyjątkowo drogie z powodu rozproszonej sieci osad rybackich, z których wiele jest dostępnych jedynie drogą lotniczą lub morską. Na przykład transport medyczny helikopterem z odległych osad do szpitala w Nuuk może kosztować nawet 50 tysięcy koron duńskich za jedną podróż.

Brak własnych lekarzy na wyspie zmusza Grenlandię do rekrutacji personelu medycznego z zagranicy, co jest utrudnione przez surowe warunki klimatyczne i odizolowanie geograficzne. W 2024 roku tylko 10% lekarzy pracujących na Grenlandii pochodziło z wyspy, a większość stanowili specjaliści z Danii i innych krajów nordyckich. Te wyzwania sprawiają, że utrzymanie systemu opieki zdrowotnej i socjalnej na odpowiednim poziomie wymaga ogromnych nakładów finansowych, co dodatkowo komplikuje plan oszczędnościowy rządu.

Źródło: DR / Reuters