W nocy z 23 na 24 czerwca 2025 roku nad Polską pojawi się spektakularny kosmiczny wir, efekt zrzutu paliwa z rakiety Falcon 9 podczas misji Transporter 14 SpaceX. Zjawisko, widoczne gołym okiem, przyciągnie uwagę miłośników astronomii w całym kraju.
W nocy z poniedziałku na wtorek, z 23 na 24 czerwca 2025 roku, mieszkańcy Polski będą mieli okazję podziwiać niezwykłe zjawisko na niebie – kosmiczny wir, będący efektem ubocznym startu rakiety Falcon 9 w ramach misji Transporter 14 firmy SpaceX. Zjawisko, powstałe w wyniku zrzutu paliwa z drugiego stopnia rakiety, przypomina świetlistą spiralę i jest jednym z najbardziej widowiskowych efektów działalności człowieka w kosmosie. Misja, obejmująca wyniesienie około 70 satelitów i kapsuł, w tym polsko-fińskie satelity ICEYE, została przesunięta o dobę z powodu niekorzystnych warunków pogodowych, co daje obserwatorom dodatkową szansę na przygotowanie się do nocnego spektaklu.
Kosmiczny wir. Jak i kiedy obserwować?
Start rakiety Falcon 9 zaplanowano na 23 czerwca o godzinie 23:18 czasu polskiego z bazy Vandenberg w Kalifornii. Pierwszy przelot drugiego stopnia rakiety nad Polską będzie widoczny między 00:30 a 00:38, około 30–40 stopni nad wschodnim horyzontem. To jednak dopiero zapowiedź głównego widowiska.
Najbardziej spektakularne zjawisko nastąpi między 02:06 a 02:13, gdy drugi stopień Falcona 9 przeleci nad zachodnim horyzontem, na wysokości około 25 stopni. W tym czasie, na wysokości około 500 km, rakieta dokona zrzutu resztek paliwa przed deorbitacją. Paliwo, rozpraszając się w próżni i podświetlone przez promienie słoneczne, utworzy świetlisty wir przypominający mglistą galaktykę. Jak podkreśla Karol Wójcicki, popularyzator astronomii i autor profilu „Z głową w gwiazdach”, zjawisko będzie najlepiej widoczne w zachodniej Polsce, choć przy bezchmurnym niebie obserwatorzy z całego kraju mają szansę je dostrzec.
Zjawisko jest całkowicie bezpieczne dla ludzi i środowiska, ponieważ zrzut odbywa się w przestrzeni kosmicznej, a drugi stopień rakiety spala się w atmosferze nad oceanem, minimalizując ryzyko pozostawienia śmieci kosmicznych.
Misja Transporter 14
Misja Transporter 14 to część programu SmallSat Rideshare SpaceX, umożliwiającego wynoszenie na orbitę małych satelitów po niższych kosztach. Rakieta Falcon 9 wyniesie około 70 satelitów i kapsuł, w tym:
- Satelity ICEYE: Polsko-fińska firma ICEYE dostarczy kolejne satelity SAR (radarowe), które dołączą do największej na świecie konstelacji satelitów radarowych, wspierających m.in. monitoring ziemi i obronność.
- Kapsuła „Mission Possible”: Eksperymentalna kapsuła zawierająca ponad 150 pojemników ze skremowanymi ludzkimi szczątkami i próbkami DNA. Po trzech godzinach na orbicie kapsuła woduje w Pacyfiku.
- Cubesaty i inne ładunki: Różnorodne małe satelity, w tym komponenty naukowe i komercyjne.
Pierwszy stopień rakiety, zgodnie z filozofią SpaceX, powróci na Ziemię, lądując na platformie lub w bazie, co obniża koszty misji. Drugi stopień, po wykonaniu zadania, ulegnie kontrolowanej deorbitacji nad oceanem.
Dlaczego wir jest tak wyjątkowy?
Kosmiczny wir to rzadkie zjawisko, wynikające z połączenia technologii kosmicznej i specyficznych warunków oświetleniowych. Paliwo wypuszczane w próżni na wysokości około 500 km nie rozprasza się chaotycznie z powodu braku atmosfery, tworząc symetryczne struktury. Gdy promienie słoneczne, znajdujące się tuż nad horyzontem, oświetlają resztki paliwa, powstaje efektowna spirala, widoczna gołym okiem.
Podobne zjawisko obserwowano nad Polską w marcu 2025 roku podczas misji NROL-69, gdy Falcon 9 wyniósł tajny satelitę dla Narodowego Biura Rozpoznania USA. Тогда wir, widoczny po godzinie 21:00, zachwycił obserwatorów w całym kraju, a zdjęcia i nagrania zalały media społecznościowe.
Jak się przygotować do obserwacji?
Aby maksymalnie wykorzystać szansę na zobaczenie kosmicznego wiru, warto:
- Wybrać miejsce z dala od świateł miejskich, z dobrym widokiem na zachodni horyzont, np. pole, wzgórze lub balkon.
- Sprawdzić prognozę pogody – bezchmurne niebo jest kluczowe.
- Ustawić budzik na 02:00 i obserwować niebo między 02:06 a 02:13.
- Użyć lornetki, aby dostrzec szczegóły, choć wir będzie widoczny gołym okiem.
Obserwatorzy z zachodnich regionów Polski, takich jak województwa zachodniopomorskie czy lubuskie, mają największe szanse na wyraźny widok, ale przy sprzyjających warunkach zjawisko będzie widoczne w całym kraju.
Źródło: GeekWeek / Interia
