Polskie porty lotnicze stoją u progu transformacji, napędzanej sztuczną inteligencją, robotyzacją i alternatywnymi paliwami. Raport Polskich Portów Lotniczych (PPL) i Zespołu Doradców Gospodarczych TOR wskazuje sześć kluczowych obszarów, które zrewolucjonizują branżę lotniczą w Polsce, od optymalizacji operacji po dekarbonizację, w odpowiedzi na globalne wyzwania i rosnący ruch pasażerski.
Polski sektor lotniczy dynamicznie się rozwija. W 2024 roku obsłużono 59,5 mln pasażerów, o 22% więcej niż przed pandemią, a prognozy IATA wskazują, że do 2042 roku liczba ta wzrośnie do 120 mln. Raport PPL i ZDG TOR „Przyszłość technologii lotniskowych – prognozy i studia przypadków” analizuje, jak sztuczna inteligencja (AI), automatyzacja, zrównoważone paliwa lotnicze (SAF), nowoczesna infrastruktura, cyfryzacja i rozwój kadr mogą zapewnić konkurencyjność polskich lotnisk. Dokument, oparty na globalnych przykładach, oferuje praktyczne modele dla decydentów, by sprostać rosnącym wymaganiom pasażerów i przewoźników w dobie zmian klimatycznych i konsolidacji rynku.
AI rewolucjonizuje operacje lotniskowe
Sztuczna inteligencja staje się fundamentem nowoczesnych lotnisk. W Polsce, zgodnie z raportem, AI optymalizuje zarządzanie ruchem lotniczym, bezpieczeństwo i obsługę pasażerów. Na Lotnisku Chopina w Warszawie systemy AI analizują dane w czasie rzeczywistym, skracając czas oczekiwania na odprawę o 15% w 2024 roku. Algorytmy uczenia maszynowego wspierają predykcyjne zarządzanie ruchem, minimalizując opóźnienia – w 2023 roku 85% lotów z polskich lotnisk odbyło się zgodnie z rozkładem, wobec średniej europejskiej 78%.
Polish Airports Academy (PAA), we współpracy z Politechniką Wrocławską, rozwija system szkoleniowy oparty na AI i wirtualnej rzeczywistości, który przyspieszy kształcenie operatorów kontroli bezpieczeństwa. Projekt, warty 11 mln zł, zredukuje zapotrzebowanie na instruktorów o 30%, odpowiadając na niedobór kadr – w 2024 roku brakowało 500 operatorów w polskich portach. AI wspiera też biometryczną identyfikację, jak w Gdańsku, gdzie bramki ABC skróciły odprawę paszportową do 20 sekund na pasażera.
Robotyzacja odciąża i przyspiesza
Automatyzacja i robotyzacja zmieniają oblicze lotnisk. Zautomatyzowane systemy obsługi bagażu, stosowane na krakowskim lotnisku Balice, zwiększyły przepustowość o 25%, obsługując 10,000 walizek na godzinę. Pojazdy samojezdne, testowane w Rzeszowie, transportują bagaże i sprzęt, redukując emisje CO₂ o 10 ton rocznie na jedną maszynę. W 2024 roku port w Katowicach wprowadził roboty sprzątające, które obniżyły koszty utrzymania terminali o 12%.
Globalne przykłady, takie jak autonomiczne wózki bagażowe na lotnisku w Singapurze, inspirują polskie porty. Raport PPL wskazuje, że do 2030 roku 60% procesów obsługi naziemnej w Polsce może być zautomatyzowane, co pozwoli zaoszczędzić 100 mln zł rocznie. Jednak wdrożenie wymaga inwestycji w wysokości 500 mln zł do 2028 roku, co budzi obawy o finansowanie mniejszych portów, jak Radom czy Łódź.
Zielone paliwa na drodze do neutralności
Dekarbonizacja lotnictwa to priorytet. Raport Destination 2050 szacuje, że zrównoważone paliwa lotnicze (SAF) mogą zredukować emisje CO₂ o 56%. W Polsce LOT testuje SAF na trasach z Warszawy do Kopenhagi, zużywając 5 ton paliwa miesięcznie, co obniżyło emisje o 20% na tych trasach w 2024 roku.
Jednak wysokie koszty SAF – 2,5 raza wyższe niż tradycyjnego paliwa – hamują szersze wdrożenie. W 2023 roku tylko 0,2% paliwa lotniczego w Polsce stanowiło SAF, wobec unijnego celu 6% do 2030 roku.
Inwestycje w zieloną infrastrukturę obejmują stacje ładowania dla elektrycznych pojazdów naziemnych. Lotnisko we Wrocławiu w 2024 roku uruchomiło 10 takich punktów, oszczędzając 50 ton CO₂ rocznie. Raport podkreśla potrzebę rozbudowy instalacji do produkcji SAF w Polsce, co wymaga 1 mld zł inwestycji do 2030 roku, głównie z funduszy UE.
Nowoczesna infrastruktura na nowe czasy
Polskie lotniska inwestują w inteligentne systemy zarządzania. Sieć 5G, wprowadzona na Lotnisku Chopina w 2023 roku, zwiększyła przepustowość danych o 40%, umożliwiając lepsze zarządzanie ruchem. Internet rzeczy (IoT) monitoruje zużycie energii, obniżając koszty operacyjne o 8% w portach regionalnych.
Raport zaleca dalszą rozbudowę infrastruktury odpornej na zmiany klimatu, jak systemy odwadniania pasów startowych, które w 2024 roku zapobiegły zamknięciu lotniska w Gdańsku podczas ulew.
Centralny Port Komunikacyjny (CPK), planowany na 2028 rok, ma być flagowym projektem. Z prognoz IATA wynika, że CPK może obsłużyć 34 mln pasażerów rocznie do 2035 roku, odciążając Lotnisko Chopina. Jednak opóźnienia w budowie, szacowane na 6 miesięcy w 2025 roku, i koszty rzędu 35 mld zł budzą kontrowersje.
Mniejsze porty, jak Radom, stawiają na cargo i usługi MRO (utrzymanie i naprawa samolotów), by poprawić rentowność – w 2024 roku Radom obsłużył 50,000 pasażerów, ale generuje straty 20 mln zł rocznie.
Cyfryzacja i personalizacja usług
Cyfryzacja usprawnia obsługę pasażerów. Samoobsługowe kioski, wprowadzone w Krakowie i Wrocławiu, skróciły czas odprawy o 30%. Biometryczna identyfikacja, testowana w Gdańsku, zwiększyła przepustowość kontroli o 20%. Raport podkreśla rolę personalizacji – systemy AI analizują preferencje pasażerów, oferując spersonalizowane usługi, jak w Baltonie, gdzie sprzedaż w sklepach duty-free wzrosła o 15% dzięki targetowanym ofertom.
W 2024 roku 70% pasażerów polskich lotnisk korzystało z odprawy online, wobec 50% w 2019 roku. Jednak starsi pasażerowie, szczególnie w wieku powyżej 60 lat, zgłaszają trudności z technologiami, co wymaga kampanii edukacyjnych. Wdrożenie systemu EES (Entry/Exit System) w 2025 roku, wspieranego przez AI, usprawni kontrolę graniczną, ale wymaga inwestycji 50 mln zł w sprzęt biometryczny.
Kadry gotowe na przyszłość
Rozwój kadr to klucz do sukcesu. W 2024 roku polskie lotniska zatrudniały 15,000 osób, ale niedobór specjalistów, szczególnie w kontroli bezpieczeństwa, sięga 10%. Polish Airports Academy planuje przeszkolić 2000 pracowników do 2027 roku w obsłudze AI i robotów. Szkolenia z wirtualnej rzeczywistości, testowane w Warszawie, zwiększyły efektywność nauki o 25%. Raport podkreśla potrzebę inwestycji 30 mln zł w programy edukacyjne, by sprostać wymaganiom nowych technologii.
Wyzwania i perspektywy
Prezes PPL Łukasz Chaberski podkreśla, że konsolidacja rynku lotniczego wymaga szybkich inwestycji w technologie. W 2023 roku PPL zanotowały przychody 1,309 mld zł, o 23,8% więcej niż w 2019 roku, ale rosnące koszty (np. energii o 30%) ograniczają zyski. Adrian Furgalski z ZDG TOR wskazuje, że polskie porty muszą współpracować, dzieląc się technologiami i strategiami zakupowymi, by konkurować z hubami jak Frankfurt czy Amsterdam.
Wojna w Ukrainie spowolniła odbudowę ruchu lotniczego w Polsce, szczególnie tranzytowego, o 15% w porównaniu do Europy Zachodniej. Jednak rozwój dronów, napędzany konfliktem, otwiera nowe możliwości – w 2024 roku testowano drony cargo w Rzeszowie, transportujące 50 kg ładunków na 20 km. Do 2030 roku rynek dronów w Polsce może osiągnąć wartość 1 mld zł.
