Prezydent USA Donald Trump zapowiedział, że być może w czwartek podpisze ostateczną umowę dotyczącą TikToka, uzyskując tymczasową zgodę od prezydenta Chin Xi Jinpinga. Porozumienie ma zapewnić bezpieczeństwo danych użytkowników w USA i przewiduje utworzenie 25 000 nowych miejsc pracy. W umowę mogą być zaangażowane firmy Oracle i Walmart, które mają objąć udziały w TikTok Global – podmiocie odpowiedzialnym za działalność aplikacji w Stanach Zjednoczonych.
- Trump otrzymał tymczasową zgodę od Xi Jinpinga i planuje spotkanie z nim w Korei Południowej w trakcie swojej podróży po Azji.
- Umowa ma rozwiązać obawy USA dotyczące bezpieczeństwa danych użytkowników TikToka i suwerenności informacji w kraju.
- TikTok Global, z udziałem Oracle i Walmart, ma odpowiadać za działalność TikToka w Stanach Zjednoczonych.
- Planowane porozumienie przewiduje utworzenie 25 000 nowych miejsc pracy w USA.
- Harmonogram finalizacji umowy pozostaje elastyczny, ale deklaracje Trumpa wskazują na istotny postęp w negocjacjach.
Potencjalna umowa TikTok Global jest efektem intensywnych negocjacji między Stanami Zjednoczonymi a Chinami, mających na celu rozwianie obaw dotyczących bezpieczeństwa narodowego. Prezydent Donald Trump zapowiedział możliwość podpisania ostatecznej umowy w czwartek i wskazał, że uzyskał „tymczasową zgodę” od chińskiego prezydenta Xi Jinpinga na jej warunki. Spotkanie przywódców ma odbyć się w Korei Południowej w ramach azjatyckiej podróży Trumpa.
W proponowanej umowie kluczową rolę odegrają amerykańskie firmy Oracle i Walmart, które mają objąć znaczące udziały w nowym podmiocie TikTok Global, mającym swoją siedzibę w Stanach Zjednoczonych. Podmiot ten odpowiadałby za funkcjonowanie TikToka w USA oraz za zapewnienie bezpieczeństwa danych użytkowników, co ma rozwiać obawy administracji amerykańskiej o możliwość przekazywania danych chińskiemu rządowi.
TikTok Global zobowiązałby się do stworzenia 25 000 nowych miejsc pracy w USA, co ma wspierać lokalną gospodarkę i sektor technologiczny. Harmonogram finalizacji porozumienia pozostaje elastyczny, jednak wypowiedzi prezydenta Trumpa wskazują na istotny postęp w kierunku rozwiązania trwającego od miesięcy impasu wokół aplikacji i zapewnienia jej dalszego funkcjonowania na amerykańskim rynku.
Umowa ma na celu zarówno ochronę danych użytkowników, jak i utrzymanie konkurencyjności TikToka w USA, jednocześnie odpowiadając na naciski polityczne i regulacyjne ze strony administracji amerykańskiej. Wprowadzenie TikTok Global z amerykańskimi udziałowcami może stać się wzorcem dla rozwiązań podobnych konfliktów technologicznych między USA a Chinami.
Jak TikTok stał się geopolityczną miną?
TikTok, aplikacja do krótkich wideo, powstał w 2017 roku jako międzynarodowa wersja chińskiego Douyin, stworzonego przez ByteDance – firmę z Pekinu założoną w 2012 roku przez Zhanga Yiminga. Szybko zdobył globalną popularność, szczególnie w USA, dzięki algorytmowi idealnie dopasowującemu treści do użytkowników, co przyciągało zwłaszcza młodsze pokolenia. Do 2020 roku TikTok miał ponad 100 mln aktywnych użytkowników w USA, stając się platformą viralowych trendów, ale też – zdaniem krytyków – potencjalnym wektorem chińskiej propagandy.
Punkt zwrotny nastąpił w 2020 roku za pierwszej kadencji Donalda Trumpa. Prezydent wydał 6 sierpnia Executive Order 13942, grożąc zakazem TikToka w USA ze względu na bezpieczeństwo narodowe. Administracja argumentowała, że ByteDance może udostępniać dane amerykańskich użytkowników – w tym lokalizacje, preferencje i dane biometryczne – rządowi w Pekinie, naruszając przepisy CFIUS (Committee on Foreign Investment in the United States). Już wcześniej od 2019 roku armia i marynarka USA zakazały TikToka na urządzeniach rządowych, a w grudniu 2022 roku prezydent Biden podpisał No TikTok on Government Devices Act, rozszerzając zakaz na wszystkie federalne smartfony. Obawy były częściowo uzasadnione. Chińskie prawo z 2017 roku obliguje firmy do współpracy z władzami w zakresie bezpieczeństwa, a raporty wskazywały na transfer danych do Chin. TikTok zaprzeczał, uruchamiając w 2022 roku “Project Texas” – inicjatywę, w ramach której dane amerykańskich użytkowników przechowywane są na serwerach Oracle w Teksasie, z audytami przeprowadzanymi przez amerykańskich ekspertów.
Napięcia narastały. W 2023 roku Montana jako pierwszy stan wprowadziła całkowity zakaz TikToka, a w kwietniu 2024 Kongres uchwalił ustawę wymagającą sprzedaży TikToka przez ByteDance do stycznia 2025 roku, pod groźbą ogólnokrajowego bana. Sąd Najwyższy USA podtrzymał ustawę 17 stycznia 2025, a aplikacja była niedostępna w USA przez 12 godzin, dopóki Trump, już w drugiej kadencji, nie wydał executive order wstrzymującego egzekucję zakazu.
Kluczowi aktorzy sporu
Kluczowymi aktorami w sporze o TikToka są zarówno politycy, jak i biznesmeni po obu stronach konfliktu. Ze strony amerykańskiej główną rolę odgrywa administracja Donalda Trumpa, w tym wiceprezydent JD Vance oraz sekretarz skarbu Scott Bessent, którzy koordynowali działania zmierzające do zabezpieczenia danych amerykańskich użytkowników i przeniesienia kontroli nad aplikacją do USA. Z kolei po stronie chińskiej istotnym uczestnikiem jest rząd Xi Jinpinga, sprawujący nadzór nad ByteDance – właścicielem TikToka. W sferze biznesu kluczową rolę odgrywa ByteDance, które posiada 20 proc. udziałów w nowo utworzonej strukturze TikTok Global, a także konsorcjum amerykańskich inwestorów. Należą do niego Oracle – z Larrym Ellisonem na czele, odpowiedzialnym za bezpieczeństwo danych i sojusznikiem Trumpa, Walmart, który współpracuje z TikTokiem od 2020 roku, Fox Corp należący do braci Rupert i Lachlan Murdoch, Dell Technologies reprezentowane przez Michaela Della, a także fundusze venture capital Andreessen Horowitz i Silver Lake.
Kluczowym krokiem w rozwiązaniu sporu było podpisanie przez Trumpa we wrześniu 2025 roku executive order, który zatwierdził tzw. „qualified divestiture” – sprzedaż większościowego pakietu udziałów ByteDance do TikTok Global, nowej spółki z siedzibą w USA, wycenionej na 14 miliardów dolarów. ByteDance zachowała mniej niż 20 proc. udziałów, licencjonując algorytm aplikacji – kluczowy element sukcesu TikToka – pod kontrolą amerykańskich podmiotów. Umowa zobowiązuje TikTok Global do utworzenia 25 000 miejsc pracy w Stanach Zjednoczonych oraz do przeprowadzania audytów danych przez Oracle, co ma zapewnić bezpieczeństwo i suwerenność danych amerykańskich użytkowników.
Negocjacje przyspieszyły po spotkaniach w Madrycie we wrześniu oraz po rozmowie telefonicznej Trumpa z Xi Jinpingiem w październiku 2025 roku, a sekretarz skarbu Scott Bessent ogłosił finalizację porozumienia 26 października. Choć umowa rozwiązuje formalnie problem zagrożenia bezpieczeństwa narodowego, budzi też kontrowersje. Krytycy, m.in. w „The Atlantic”, określają proces mianem „crony capitalism”, argumentując, że Trump nagradza w nim swoich sojuszników – np. Larry Ellison wspierał go finansowo – a nowy zarząd TikTok Global może wpływać na treści publikowane w aplikacji, faworyzując narracje sprzyjające określonym interesom politycznym, np. poprzez powiązania z Fox Corp.
ByteDance konsekwentnie zaprzecza zarzutom o szpiegostwo, jednak eksperci kwestionują, czy licencja algorytmu rzeczywiście odcina Pekin od kontroli nad technologią, biorąc pod uwagę jego strategiczne znaczenie dla funkcjonowania platformy. Ekonomiczne konsekwencje są jednak znaczące: w 2023 roku TikTok wygenerował 24,2 miliarda dolarów do PKB USA i wsparł 224 tysiące miejsc pracy, a wprowadzenie zakazu lub brak porozumienia mógłby zagrozić tym efektom, w tym zatrudnieniu i przychodom z eksportu cyfrowych usług.
Co zyska i straci świat?
Polityczne konsekwencje podpisania umowy dotyczącej TikToka są znaczące zarówno dla Stanów Zjednoczonych, jak i dla Chin. Dla prezydenta Donalda Trumpa porozumienie stanowi dyplomatyczny sukces i przykład jego podejścia określanego jako „art of the deal”, pokazujący zdolność do osiągania kompromisów w skomplikowanych negocjacjach międzynarodowych. Umowa może jednocześnie złagodzić napięcia w trwającej wojnie handlowej między USA a Chinami – w zamian za zgodę na funkcjonowanie TikToka w USA, Pekin może liczyć na częściowe zawieszenie ceł, w tym 100-procentowych stawek na eksport strategicznych surowców, takich jak rzadkie metale.
Jednocześnie umowa niesie ze sobą ryzyko „backdoor influence”. Mimo że ByteDance zachowuje jedynie 20-procentowy udział w TikTok Global, chiński właściciel nadal może mieć wpływ na algorytm rekomendacji, a nowi właściciele, pozostający w bliskich relacjach z Trumpem, będą kontrolować moderację treści. To połączenie polityki i biznesu może wzmocnić polaryzację opinii w USA oraz rodzić obawy o manipulację treściami dla określonych grup społecznych lub politycznych.
Z perspektywy chińskiej prezydent Xi Jinping uzyskuje istotne ustępstwo – uniknięcie pełnego upokorzenia Pekinu i zachowanie częściowego wpływu na globalny rynek cyfrowy. Umowa pozwala na zachowanie twarzy w kontekście presji międzynarodowej, a jednocześnie nie powoduje całkowitej utraty kontroli nad kluczowym algorytmem, który napędza TikToka.
Społecznie umowa przynosi znaczną ulgę dla około 170 milionów amerykańskich użytkowników TikToka. Platforma od lat stanowi nie tylko źródło rozrywki i memów, lecz także narzędzie dla twórców treści, aktywistów, edukatorów oraz młodych przedsiębiorców. Wprowadzenie całkowitego zakazu mogłoby spowodować masową migrację użytkowników do alternatywnych platform, takich jak RedNote czy Instagram Reels, jednocześnie powodując utratę charakterystycznego algorytmu rekomendacji, który napędza zaangażowanie i viralowość treści. Twórcy obawiają się również zmian w systemie rekomendacji, które mogłyby wpłynąć na dochody influencerów, biorąc pod uwagę, że globalny rynek influencer marketingu jest wart około 250 miliardów dolarów.
Ekonomicznie umowa jest korzystna zarówno dla ByteDance, który uniknie potencjalnej straty szacowanej na 30–40 miliardów dolarów, jak i dla inwestorów amerykańskich, którzy nabywają udziały w TikTok Global po wycenie 14 miliardów dolarów, co stanowi relatywnie niską cenę w porównaniu z wartością algorytmu. Stany Zjednoczone zyskują około 25 000 nowych miejsc pracy oraz przewidywaną wartość dodaną dla gospodarki wynoszącą 178 miliardów dolarów do 2029 roku. Krytycy wskazują jednak, że umowa może mieć znamiona „shakedownu” – miliardowe opłaty i korzyści finansowe dla lojalnych inwestorów mogą być postrzegane jako forma „haraczu” przyznawanego przez administrację Trumpa swoim sojusznikom.
Schematycznie zależności wyglądają następująco: ByteDance posiada 20% udziałów i licencjonuje algorytm, który jest kontrolowany przez Oracle odpowiedzialne za bezpieczeństwo danych. Pozostałe 80% kontroluje konsorcjum amerykańskich inwestorów, które decyduje o moderacji treści, a użytkownicy w USA korzystają z aplikacji, której funkcjonowanie jest silnie powiązane z polityką i interesami biznesowymi.
Patrząc w przyszłość, jeśli umowa zostanie podpisana i uzyska zgodę Xi Jinpinga na licencję algorytmu, TikTok Global ma ruszyć w 2026 roku z nowymi funkcjami, promując treści „Made in USA” i stabilizując handel cyfrowy między USA a Chinami. W scenariuszu optymistycznym przewiduje się stabilizację rynku, wzrost zatrudnienia i kontynuację rozwoju platformy. Scenariusz pesymistyczny zakłada potencjalne pozwy w Kongresie ze strony przeciwników (np. Rep. Ro Khanna), opóźnienia ze strony Chin lub ponowne próby zablokowania działania TikToka w USA. Najgorszy scenariusz przewiduje eskalację napięć – Trump grozi cłami, Pekin blokuje eksport rzadkich metali, a TikTok staje się pionkiem w nowej zimnej wojnie cyfrowej.
Prezydent Trump publicznie podkreślał swoje osiągnięcie, tweetując: „I saved TikTok, so you owe me big”, kierując komunikat głównie do młodych wyborców, podkreślając, że umowa chroni zarówno prawa użytkowników, jak i miejsca pracy w USA. Pozostaje jednak pytanie, czy porozumienie uratuje aplikację na dłuższą metę, czy jedynie przedłuży jej niepewną sytuację. Czwartkowe podpisanie umowy w Busan będzie kluczowym momentem, który wskaże kierunek dalszego rozwoju TikToka w USA. W międzyczasie użytkownicy powinni zachować ostrożność – ich dane pozostają istotną walutą w tej złożonej grze polityczno-biznesowej.
Wrzesień 2016
ByteDance uruchamia Douyin w Chinach
Zhang Yiming zakłada ByteDance w 2012. Douyin (chińska wersja TikToka) startuje jako aplikacja do 15-sekundowych wideo z muzyką. W ciągu roku osiąga 100 mln użytkowników w Chinach.
