Jesienią 2025 roku ruszą konsultacje społeczne i międzyresortowe nad strategią ochrony mokradeł, która ma połączyć cele ekologiczne z obronnością – zapowiedział 22 lipca 2025 roku wiceminister klimatu Mikołaj Dorożała. Mokradła, zajmujące ponad 40 tys. km² w Polsce, są kluczowe dla retencji wody, ochrony bioróżnorodności i ograniczenia emisji CO₂, ale także mogą pełnić funkcję naturalnych przeszkód w pasie przygranicznym. Zły stan 53% torfowisk i presja ze strony rolnictwa oraz infrastruktury transportowej wymagają pilnych działań.
Polskie mokradła, obejmujące ponad 40 tys. km², to nie tylko ostoja bioróżnorodności, ale także kluczowy element walki z suszą i zmianami klimatycznymi. Jak poinformowała Polska Agencja Prasowa 22 lipca 2025 roku, wiceminister klimatu Mikołaj Dorożała zapowiedział, że jesienią ruszą konsultacje społeczne i międzyresortowe nad strategią ochrony obszarów wodno-błotnych. Dokument, odświeżony po niewdrożonej wersji z 2021 roku, ma uwzględniać zarówno aspekty ekologiczne, jak i obronne, traktując mokradła jako naturalne bariery w pasie przygranicznym.
Strategia ma wspierać retencję wody, rolnictwo i ochronę zagrożonych gatunków, jednocześnie harmonizując rozwój infrastruktury transportowej.
Strategia reaktywowana po latach
Strategia ochrony mokradeł, której konsultacje rozpoczną się jesienią 2025 roku, to odświeżona wersja dokumentu opracowanego w 2021 roku przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Poprzednia wersja nie została wdrożona z powodu braku zgody międzyresortowej i niewystarczających funduszy. Obecny dokument został zaktualizowany, aby uwzględnić nowe wyzwania, takie jak zmiany klimatyczne, susze oraz rosnące znaczenie bezpieczeństwa militarnego w kontekście sytuacji geopolitycznej, szczególnie w regionie wschodniej Polski.
Jak zapowiedział wiceminister Mikołaj Dorożała, strategia ma być spójna z innymi planami rozwojowymi kraju, w tym z Krajowym Planem Odbudowy i polityką Zielonego Ładu. Dokument kładzie nacisk na bezpieczeństwo środowiskowe, takie jak ochrona bioróżnorodności i retencja wody, oraz militarne, wykorzystując mokradła jako naturalne przeszkody terenowe. Konsultacje, które ruszą we wrześniu 2025 roku, mają zaangażować samorządy, organizacje pozarządowe, rolników i ekspertów, aby wypracować skuteczne rozwiązania.
Mokradła ważne dla klimatu i wojska
Mokradła odgrywają kluczową rolę w ochronie klimatu i wspieraniu obronności kraju. Jako naturalne rozlewiska, takie jak Biebrzański Park Narodowy czy Poleski Park Narodowy, pełnią funkcję przeszkód terenowych w pasie przygranicznym, szczególnie na wschodzie Polski, minimalizując potrzebę kosztownych inwestycji w infrastrukturę obronną, taką jak umocnienia czy zapory.
Z perspektywy ekologicznej mokradła są niezastąpione w walce z suszą i zmianami klimatycznymi. Zatrzymują wodę, zapobiegając powodziom i zapewniając wilgoć glebom w okresach suchych, co jest szczególnie istotne w obliczu deficytów wodnych w Polsce (1600 m³ wody na mieszkańca rocznie, wobec średniej UE 5000 m³). Torfowiska, będące częścią mokradeł, magazynują dwutlenek węgla, ograniczając emisje gazów cieplarnianych. Szacuje się, że polskie mokradła przechowują około 1,5 mld ton węgla, co odpowiada 5,5 mld ton CO₂. Resort klimatu planuje pozyskać finansowanie na projekty podwójnego zastosowania, łączące ochronę mokradeł z celami obronnymi, z funduszy krajowych oraz unijnych, takich jak program LIFE czy Connecting Europe Facility.
Rolnictwo i transport także w centrum uwagi
Mokradła mają kluczowe znaczenie dla rolnictwa, wspierając gospodarkę wodną i stabilność upraw. Ich zdolność do retencji wody pomaga w utrzymaniu odpowiedniego poziomu wilgotności gleby, co jest szczególnie istotne w regionach dotkniętych suszą, takich jak Wielkopolska czy Lubelszczyzna. Strategia ochrony mokradeł zakłada wsparcie dla rolników poprzez inwestycje w małą retencję, taką jak stawy i zbiorniki wodne, które mogą stabilizować plony w okresach niedoboru opadów.
Jednocześnie strategia uwzględnia konieczność harmonizacji z rozwojem infrastruktury transportowej. Budowa dróg i autostrad, takich jak Via Carpatia, często koliduje z obszarami wodno-błotnymi, co prowadzi do ich osuszania i degradacji. Nowe przepisy mają zapewnić, że inwestycje transportowe będą prowadzone z poszanowaniem zasad ochrony mokradeł, np. poprzez budowę przepustów wodnych czy minimalizację ingerencji w ekosystemy.
Alarmujące dane GIOŚ
Polskie mokradła zajmują ponad 40 tys. km², co stanowi około 12,8% powierzchni kraju. Z tej liczby 10 tys. ha jest zarządzanych przez Lasy Państwowe, które odpowiadają za ochronę terenów takich jak torfowiska w Nadleśnictwie Supraśl czy Bagna Całowanie. Mokradła są domem dla 40% gatunków roślin i zwierząt w Polsce, w tym wielu zagrożonych i endemicznych, takich jak żuraw, wodniczka czy rosiczka okrągłolistna.
Jednak według monitoringu Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ), 53% siedlisk torfowiskowych w Polsce znajduje się w złym stanie ochrony, głównie z powodu osuszania, intensywnego rolnictwa i zmian klimatycznych. W latach 1950–2020 Polska straciła około 85% swoich torfowisk, co przyczyniło się do emisji 10–15 mln ton CO₂ rocznie z powodu degradacji torfu. „Ochrona mokradeł to nie tylko kwestia bioróżnorodności, ale także naszego bezpieczeństwa klimatycznego” – podkreśla dr hab. Michał Woszczyk z GIOŚ.
Źródło: PAP
