Od 1 października 2025 roku Polska wchodzi na nowy etap w gospodarce odpadami dzięki systemowi kaucyjnemu, który ma zrewolucjonizować recykling opakowań po napojach. Kaucja.pl, operator utworzony przez gigantów branży napojowej, oraz Czysta Polska Recyklomaty podpisały list intencyjny, inaugurujący współpracę na rzecz budowy nowoczesnej infrastruktury zwrotu opakowań.
Kaucja.pl – Krajowy System Kaucyjny S.A. oraz Czysta Polska Recyklomaty Sp. z o.o. podpisały list intencyjny, który otwiera nowy rozdział w polskiej gospodarce odpadami. Celem współpracy jest stworzenie efektywnego, powszechnego i przyjaznego użytkownikom systemu zwrotu opakowań po napojach, obejmującego butelki plastikowe (PET) do 3 litrów, puszki metalowe do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra.
Partnerstwo wpisuje się w unijną dyrektywę SUP (2019/904), która narzuca państwom członkowskim osiągnięcie 77% selektywnej zbiórki opakowań plastikowych do 2025 roku i 90% do 2029 roku. Współpraca zakłada rozwój infrastruktury, w tym instalację recyklomatów, oraz działania edukacyjne promujące odpowiedzialność ekologiczną.
Recyklomaty w służbie ekologii
Czysta Polska Recyklomaty, należąca do Grupy Czysta Polska, wnosi do projektu innowacyjne urządzenia – recyklomaty, które umożliwiają konsumentom zwrot opakowań i odzyskanie kaucji w prosty i szybki sposób. Maszyny te, w pełni projektowane i produkowane w Polsce, rozpoznają butelki PET, puszki aluminiowe i butelki szklane, skanując specjalne oznakowanie na opakowaniach.
Urządzenia pojawią się w lokalizacjach pozahandlowych, takich jak szkoły, uczelnie, zakłady pracy, galerie handlowe czy osiedlowe punkty zbiórki, zwiększając dostępność systemu dla osób, które rzadziej korzystają z dużych sklepów. To odpowiedź na wyzwanie logistyki miejskiej i potrzebę inkluzywności systemu. Recyklomaty, wyposażone w intuicyjne interfejsy, umożliwią zwrot kaucji w gotówce, przelewem lub w formie e-bonów, co ma zachęcić młodsze pokolenia do udziału w recyklingu. W Norwegii, gdzie podobne urządzenia działają od lat, ponad 90% opakowań wraca do obiegu.
Kaucja.pl to podmiot reprezentujący, utworzony przez 11 wiodących producentów napojów, m.in. Coca-Cola HBC Polska, PepsiCo Polska, Grupa Maspex, Nestlé Polska, Żywiec Zdrój, Red Bull i Van Pur. Jako operator krajowego systemu kaucyjnego, spółka odpowiada za wdrożenie i zarządzanie systemem zwrotu opakowań zgodnie z ustawą o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi z 13 lipca 2023 roku.
Zadania Kaucja.pl obejmują organizację logistyki (transport i magazynowanie opakowań), rozliczenia kaucji między producentami, detalistami i punktami zbiórki, a także zapewnienie zgodności z unijnymi celami recyklingu. System obejmie sklepy powyżej 200 m², które będą obowiązkowo przyjmować zwroty, oraz mniejsze placówki, które mogą dołączyć dobrowolnie. Kaucja.pl współpracuje także z innymi operatorami, takimi jak PolKa-Polska Kaucja i Zwrotka S.A., tworząc sieć punktów zbiórki. W 2024 roku spółka rozpoczęła testy infrastruktury w wybranych miastach, m.in. Warszawie i Katowicach.
Ekologia + technologia = skuteczność
Recyklomaty Czystej Polski to technologiczne serce nowego systemu kaucyjnego. Wyposażone w zaawansowane systemy rozpoznawania obrazu i kodów kreskowych, urządzenia automatycznie identyfikują opakowania, eliminując potrzebę ręcznej weryfikacji. Proces zwrotu trwa kilka sekund: użytkownik wkłada opakowanie, recyklomat skanuje oznakowanie, a kaucja (0,50 zł za PET i puszki, 1,00 zł za butelki szklane) jest zwracana natychmiast.
Automatyzacja minimalizuje ryzyko oszustw, takich jak zwroty nieoznakowanych opakowań, i usprawnia logistykę. Recyklomaty integrują się z systemami kasowymi i aplikacjami mobilnymi, oferując funkcje takie jak cyfrowy zwrot kaucji, rankingi ekologiczne czy grywalizację (np. punkty za zwroty wymieniane na nagrody). W Portugalii podobne rozwiązania zwiększyły zaangażowanie konsumentów o 30%. Czysta Polska planuje instalację 500 recyklomatów do końca 2026 roku, z czego 200 w 2025 roku. Integracja z aplikacjami, jak ta opracowana przez PolKa i COMP, pozwala na monitorowanie zwrotów i raportowanie danych, co ułatwia rozliczenia VAT dla operatorów.
Zmiana mentalności
Kaucja.pl i Czysta Polska stawiają na edukację jako klucz do sukcesu systemu kaucyjnego. Partnerzy zapowiadają wspólne kampanie informacyjne, skierowane do różnych grup: młodzieży, szkół, uczelni, pracowników zakładów przemysłowych i mieszkańców osiedli. Działania obejmują warsztaty, spoty reklamowe, akcje w mediach społecznościowych i współpracę z influencerami ekologicznymi.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska wspiera te inicjatywy, uruchamiając stronę systemkaucyjny.gov.pl, ale samorządy alarmują, że kampania startuje zbyt późno – dopiero we wrześniu 2025 roku. Czysta Polska planuje angażować szkoły, oferując programy edukacyjne i recyklomaty w placówkach oświatowych, co ma kształtować nawyki u najmłodszych.
System kaucyjny. Rewolucja czy ewolucja?
Polska dołącza do krajów z rozwiniętymi systemami kaucyjnymi, takich jak Niemcy (98% zwrotów), Litwa (92%) czy Norwegia (95%), gdzie kaucje funkcjonują od dekad. Ustawa z 13 lipca 2023 roku zobowiązuje producentów i detalistów do wdrożenia systemu najpóźniej do 1 października 2025 roku, choć część przedsiębiorców apelowała o odroczenie do 2026 roku, wskazując na wyzwania logistyczne. System obejmie 12 mld opakowań rocznie, co wymaga rozbudowanej infrastruktury: recyklomatów, punktów zbiórki w sklepach i centrów logistycznych.
Wyzwania to m.in. integracja różnych modeli zwrotu (sklepy, automaty, punkty gminne), zapewnienie płynności rozliczeń kaucji i dostosowanie konsumentów do nowych nawyków, takich jak niezwijanie butelek PET. Potencjał jest ogromny: system może ograniczyć „dzikie” wysypiska, zwiększyć recykling do 90% i zmniejszyć emisje CO₂ dzięki wielokrotnemu użyciu butelek szklanych.
Źródło: PAP
