Lato 2025 roku nad Bałtykiem ponownie upływa pod znakiem sinic, które zmuszają do zamykania kąpielisk w województwie pomorskim i nie tylko. Czerwone flagi pojawiły się na wielu plażach, sygnalizując zakaz kąpieli z powodu toksycznych cyjanobakterii. Choć sinice wyglądają jak zielony kożuch na wodzie, ich obecność może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Gdzie nie wolno się kąpać i jak unikać zagrożenia? Sprawdź, co musisz wiedzieć o sinicach i ich wpływie na wakacyjny wypoczynek.
Każdego lata polscy turyści zmagają się z powracającym problemem sinic, które zamieniają wakacyjne kąpiele w Bałtyku w ryzykowną loterię. W lipcu 2025 roku czerwone flagi, oznaczające zakaz kąpieli, zawisły na ponad 20 kąpieliskach w województwie pomorskim, w tym w popularnych kurortach takich jak Gdynia, Sopot, Hel czy Jastarnia. Główną przyczyną jest zakwit sinic – bakterii, które w sprzyjających warunkach, takich jak wysoka temperatura i zanieczyszczenia, masowo namnażają się, tworząc zielone kożuchy na powierzchni wody.
Te niepozorne organizmy produkują toksyny, które mogą powodować poważne dolegliwości zdrowotne u ludzi i zwierząt. Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) na bieżąco monitoruje sytuację, ale dynamiczny charakter zakwitów sprawia, że turyści muszą zachować szczególną ostrożność. Jak rozpoznać sinice i gdzie sprawdzić, które plaże są bezpieczne?
Czym są sinice? Zielone bakterie z potencjałem
Sinice, zwane również cyjanobakteriami, to samożywne bakterie, które dzięki zdolności do fotosyntezy przypominają rośliny. Są jednymi z najstarszych organizmów na Ziemi, istniejącymi od około 2–3 miliardów lat. Występują w niemal każdym środowisku – od wód słodkich i słonych, przez gleby, skały, korę drzew, po gorące źródła i lodowce. Ich niezwykła odporność na ekstremalne warunki, takie jak wysokie pH czy niedobór tlenu, sprawia, że są wszechobecne.
W sprzyjających okolicznościach, takich jak wysoka temperatura wody (powyżej 16–20°C), brak wiatru, małe falowanie i nadmiar składników odżywczych (azotu i fosforu pochodzących z nawozów rolniczych lub ścieków), sinice masowo się namnażają, tworząc tzw. zakwity. Te zielone, niebieskie lub szare kożuchy na powierzchni wody, czasem przypominające rozlaną farbę lub pianę, są szczególnie częste w spokojnych zatokach Bałtyku, jeziorach mazurskich i zbiornikach zaporowych. W Polsce problem nasila się latem, gdy ciepłe, bezwietrzne dni sprzyjają ich rozwojowi, a zanieczyszczenia dostarczają im pożywki.
Dlaczego sinice są niebezpieczne?
Nie wszystkie sinice są groźne, ale wiele gatunków produkuje toksyny, które mogą poważnie zaszkodzić zdrowiu ludzi i zwierząt. Wśród najgroźniejszych związków znajdują się:
- Mikrocystyny (hepatotoksyny): Uszkadzają wątrobę, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do niewydolności tego organu.
- Anatoksyny (neurotoksyny): Wpływają na układ nerwowy, powodując drgawki, a w ekstremalnych sytuacjach nawet paraliż.
- Dermatotoksyny: Wywołują podrażnienia skóry, wysypki, swędzenie, a także łzawienie oczu.
Kontakt z wodą zawierającą sinice – czy to przez kąpiel, przypadkowe połknięcie, czy wdychanie aerozoli – może skutkować objawami takimi jak:
- Nudności, wymioty i biegunka.
- Bóle głowy, zawroty głowy i osłabienie.
- Objawy neurologiczne, w tym drżenie mięśni.
- W skrajnych przypadkach uszkodzenie organów wewnętrznych, co może być szczególnie niebezpieczne dla dzieci, osób starszych i tych z obniżoną odpornością.
Zatrucie sinicami może ujawnić się nawet kilka dni po kontakcie, a objawy nie zawsze są natychmiastowe. GIS ostrzega, że woda z sinicami jest szkodliwa także dla zwierząt – nie należy jej używać do pojenia psów ani podlewania roślin. W przypadku kąpielisk kontrolowanych, takich jak te nad Bałtykiem, sanepid szybko reaguje, wywieszając czerwone flagi, gdy wykryje zakwit. Jednak turyści powinni sami zachować czujność, unikając wody o zmienionej barwie, mętnej, z kożuchem lub nieprzyjemnym, ziemistym zapachem.
Gdzie pojawiają się sinice? Bałtyk, Mazury i nie tylko
W Polsce sinice są problemem przede wszystkim w sezonie letnim, gdy ciepłe temperatury i zanieczyszczenia sprzyjają ich zakwitom. W lipcu 2025 roku Główny Inspektorat Sanitarny odnotował zamknięcie 15 kąpielisk nad Bałtykiem w województwach pomorskim i zachodniopomorskim z powodu sinic, wysokich fal i prądów wstecznych. Wśród zamkniętych kąpielisk znalazły się popularne plaże w:
- Łebie (kąpieliska A i C),
- Dębkach, Ostrowie, Lubiatowie, Kuźnicy, Juracie, Chałupach,
- Gdyni (Babie Doły, Śródmieście, Redłowo),
- Sopocie,
- Stegnie, Jantarze, Kątach Rybackich.
Nad Zatoką Gdańską większość kąpielisk pozostała otwarta, ale sytuacja jest dynamiczna i wymaga stałego monitoringu. GIS prowadzi regularne badania wody, a aktualne informacje dostępne są na stronie Serwisu Kąpieliskowego (sk.gis.gov.pl), gdzie zielone znaczniki oznaczają bezpieczne kąpieliska, a czerwone – zamknięte z powodu sinic lub innych zanieczyszczeń, takich jak bakterie coli. W województwie pomorskim zamknięto także kąpieliska śródlądowe, m.in. nad jeziorami Gałęźnym w Kościerzynie, Skrzynki Duże w Nowym Karpnie i Charzykowskim w Małych Swornegaciach.
Poza Polską sinice są problemem w innych regionach Europy, takich jak Niemcy (Morze Bałtyckie), Czechy (zbiorniki wodne) czy kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa). W USA zakwity sinic dotykają Wielkie Jeziora oraz wybrzeże Florydy, gdzie w 2018 roku toksyczne sinice spowodowały masowe śnięcie ryb i zamknięcie plaż. Problem nasila się globalnie z powodu zmian klimatycznych i zanieczyszczenia wód nawozami, co zwiększa dostępność fosforanów i azotanów – głównych „pożywek” dla sinic.
Jak walczyć z sinicami?
Bezpośrednia eliminacja sinic jest trudna, ponieważ są one naturalnym elementem ekosystemów wodnych. Najskuteczniejszym sposobem ograniczenia ich zakwitów jest prewencja, czyli zmniejszenie dopływu składników odżywczych do wód:
– **Kontrola nawozów w rolnictwie**: Ograniczenie stosowania azotu i fosforu w uprawach, które spływają do rzek i morza.
– **Lepsze oczyszczanie ścieków komunalnych**: Modernizacja oczyszczalni ścieków, by zmniejszyć zrzut substancji biogennych.
– **Nadzór nad zanieczyszczeniami przemysłowymi**: Wdrożenie bardziej rygorystycznych regulacji dotyczących zrzutów fabrycznych.
– **Edukacja ekologiczna**: Promowanie odpowiedzialnego korzystania z wody i unikania zanieczyszczeń.
Gdy zakwit sinic już wystąpi, jedynym rozwiązaniem jest unikanie kontaktu z wodą. GIS i sanepid regularnie monitorują jakość wody w polskich kąpieliskach, publikując wyniki na stronie sk.gis.gov.pl. Turyści powinni sprawdzać aktualny status kąpielisk, zwracając uwagę na kolor flag: zielona oznacza bezpieczeństwo, czerwona – zakaz kąpieli. W przypadku sinic zaleca się także powstrzymanie od spożywania ryb i owoców morza z zagrożonych akwenów oraz pilnowanie, by dzieci i zwierzęta nie miały kontaktu z zanieczyszczoną wodą. Dynamiczny charakter zakwitów sprawia, że sytuacja może zmienić się w ciągu kilku godzin – silniejszy wiatr lub fale mogą rozproszyć sinice, umożliwiając ponowne otwarcie plaż.
Źródło: GIS / TVN24 / National Geographic
