Naukowcy z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu opracowali przełomową technologię oczyszczania kąpielisk, która może przywrócić funkcje rekreacyjne wielu zanieczyszczonym jeziorom w Polsce. System oparty na barierach ograniczających dopływ sinic i zanieczyszczeń oraz zaawansowanym oczyszczaniu wody został opatentowany i zaprezentowany w Ministerstwie Sportu i Turystyki.
Naukowcy z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu opracowali innowacyjną technologię, która może zrewolucjonizować sposób, w jaki przywracamy czystość polskim jeziorom. Ich opatentowany system zakłada tworzenie specjalnych stref kąpielowych oddzielonych barierami, które chronią przed napływem zanieczyszczeń i toksycznych sinic – głównego zagrożenia dla kąpielisk w sezonie letnim. Rozwiązanie, łączące zaawansowane metody oczyszczania wody z możliwościami rekreacyjnymi, zostało przedstawione w Ministerstwie Sportu i Turystyki jako potencjalny klucz do ożywienia zdegradowanych akwenów w całej Polsce. Projekt, który powstał pod kierownictwem prof. Zygmunta Młynarczyka, dr. Grzegorza Borkowskiego i inż. Adama Młynarczyka, daje nadzieję na czystsze i bezpieczniejsze kąpieliska.
Jak działa system?
System oczyszczania wody opracowany przez poznańskich naukowców opiera się na nowatorskim podejściu do zarządzania jakością wody w kąpieliskach. Kluczowym elementem jest bariera, która oddziela wydzieloną strefę kąpielową od reszty zbiornika wodnego lub cieku. Bariera ta ma za zadanie ograniczyć dopływ zanieczyszczonych wód oraz zatrzymać zakwity sinic, które w okresie letnim, przy temperaturach wody 18–20°C, masowo rozwijają się w jeziorach, powodując ich zamykanie przez sanepid z powodu toksyczności.
Proces oczyszczania rozpoczyna się od poboru wody poprzez filtry umieszczone w dnie zbiornika lub w odpowiednio dobranym złożu geologicznym. Woda jest następnie transportowana za pomocą systemu pomp do instalacji oczyszczających, gdzie poddawana jest zaawansowanym procesom, takim jak:
- Napowietrzanie – zwiększające zawartość tlenu w wodzie, co wspiera naturalne procesy biologiczne.
- Ozonowanie – eliminujące bakterie i substancje organiczne.
- Naświetlanie promieniami UV – niszczące patogeny i drobnoustroje.
Po oczyszczeniu woda wraca do strefy kąpielowej pod ciśnieniem poprzez system dyfuzorów, które dodatkowo napowietrzają i ogrzewają wodę przez kontakt z powietrzem atmosferycznym. System działa w sposób ciągły przez cały sezon kąpielowy, zapewniając stałą jakość wody w wydzielonej strefie. Po zakończeniu sezonu bariera jest otwierana, umożliwiając pełne wymieszanie się oczyszczonej wody z resztą zbiornika, co minimalizuje wpływ na naturalny ekosystem jeziora.
Technologia jest elastyczna i może być dostosowana do różnych akwenów, uwzględniając ich specyfikę, taką jak rozwinięcie linii brzegowej, falowanie czy stopień zanieczyszczenia. Jak podkreśla dr Grzegorz Borkowski z Katedry Turystyki i Rekreacji UAM, rozwiązanie jest tanie i skuteczne, co czyni je realną alternatywą dla tradycyjnych, często inwazyjnych metod oczyszczania, takich jak mechaniczne usuwanie osadów dennych czy stosowanie chemikaliów.
Technologia i rekreacja w jednym
Opatentowany system nie tylko oczyszcza wodę, ale także zwiększa atrakcyjność kąpielisk poprzez integrację elementów rekreacyjnych. W strefach kąpielowych można instalować urządzenia wodne, takie jak fontanny z hydromasażem czy jacuzzi, które jednocześnie wspomagają proces napowietrzania i ogrzewania wody. Takie rozwiązanie łączy funkcję ekologiczną z turystyczną, co jest szczególnie istotne dla gmin, które tracą dochody z powodu zamykania kąpielisk przez zakwity sinic lub zanieczyszczenia, takie jak mikroplastik.
Technologia jest szczególnie obiecująca dla jezior, które z powodu eutrofizacji – nadmiernego nagromadzenia substancji biogennych, takich jak azot i fosfor – stają się niezdatne do użytku rekreacyjnego. Jak wskazują badania, sinice, które rozwijają się w takich warunkach, produkują toksyny mogące powodować podrażnienia skóry, zaburzenia układu pokarmowego czy nerwowego, co stanowi zagrożenie dla zdrowia kąpiących się. System barier i ciągłego oczyszczania wody pozwala na stworzenie bezpiecznych stref kąpielowych nawet w jeziorach o wysokim stanie troficznym.
Po sezonie kąpielowym otwarcie bariery zapewnia naturalną wymianę wody, co minimalizuje długoterminowy wpływ na ekosystem jeziora. To rozwiązanie może być kluczowe dla regionów takich jak Wielkopolska, gdzie wiele jezior, np. Jezioro Maltańskie, regularnie boryka się z problemem sinic, prowadząc do okresowych zakazów kąpieli.
Potencjał ogólnopolski – rozmowy z resortem
Twórcami systemu są prof. dr hab. Zygmunt Młynarczyk, dr inż. Grzegorz Borkowski oraz mgr inż. Adam Młynarczyk z Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM. Ich wieloletnie badania, rozpoczęte w 2000 roku, koncentrowały się na analizie stanu i przydatności turystyczno-rekreacyjnej systemów rzeczno-jeziornych. Wynik tych prac – opatentowany w 2019 roku system – został na początku lipca 2025 roku zaprezentowany w Ministerstwie Sportu i Turystyki. W spotkaniu uczestniczyli m.in. sekretarz stanu Piotr Borys oraz przedstawiciele resortu, którzy dyskutowali o możliwościach wdrożenia technologii w skali ogólnopolskiej.
Spotkanie było odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie na skuteczne rozwiązania przywracające funkcje rekreacyjne jeziorom, które tracą na atrakcyjności z powodu zanieczyszczeń i sinic. Wdrożenie systemu może przynieść korzyści nie tylko ekologiczne, ale także ekonomiczne, wspierając turystykę w regionach zależnych od jezior, takich jak Pojezierze Gnieźnieńskie czy Kujawskie. Jak wskazują naukowcy, technologia jest skalowalna i możliwa do zastosowania w różnych typach akwenów, co otwiera drzwi do jej szerokiego wykorzystania w Polsce i za granicą.
Źródło: PAP
