Dyplomacja klimatyczna to narzędzie międzynarodowej współpracy, które mobilizuje państwa, organizacje i społeczeństwa do walki ze zmianami klimatycznymi.
Zmiany klimatyczne to jedne z największych wyzwań XXI wieku. W odpowiedzi na ten kryzys narodziła się dyplomacja klimatyczna – proces negocjacji międzynarodowych, który ma na celu koordynację działań państw, organizacji i sektora prywatnego w walce z degradacją środowiska. Poprzez traktaty, konferencje i dwustronne porozumienia, dyplomacja klimatyczna buduje globalny konsensus w sprawie redukcji emisji gazów cieplarnianych, adaptacji do zmian klimatycznych i wsparcia dla krajów najbardziej narażonych na ich skutki.
W Polsce dyplomacja klimatyczna odgrywa istotną rolę, szczególnie w kontekście transformacji energetycznej i negocjacji unijnych, takich jak pakiet „Fit for 55”.
Czym jest dyplomacja klimatyczna?
Dyplomacja klimatyczna to forma międzynarodowych negocjacji i współpracy, której celem jest przeciwdziałanie zmianom klimatycznym poprzez wspólne działania państw, organizacji międzynarodowych, naukowców i społeczeństwa obywatelskiego. Obejmuje ona:
- Tworzenie globalnych porozumień, takich jak Protokół z Kioto (1997) czy Porozumienie Paryskie (2015), które ustalają cele redukcji emisji CO2.
- Partnerstwa między krajami, np. wsparcie finansowe dla państw rozwijających się w celu adaptacji do zmian klimatycznych.
- Współpraca z firmami i organizacjami pozarządowymi, które promują zielone technologie i edukację ekologiczną.
- Promowanie wiedzy o zmianach klimatycznych na arenie międzynarodowej, np. poprzez kampanie ONZ.
Dyplomacja klimatyczna opiera się na założeniu, że zmiany klimatyczne są problemem globalnym, wymagającym współpracy ponad granicami. Jej celem jest nie tylko redukcja emisji gazów cieplarnianych, ale także zapewnienie sprawiedliwej transformacji, która uwzględnia różnice gospodarcze między krajami.
Jak działa dyplomacja klimatyczna?
Dyplomacja klimatyczna działa poprzez szereg mechanizmów i platform, które umożliwiają koordynację działań na poziomie globalnym, regionalnym i lokalnym.
Konferencje Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), znane jako COP, są głównym forum dyplomacji klimatycznej. Odbywają się co roku i gromadzą przedstawicieli niemal 200 krajów.
COP21 w Paryżu (2015) doprowadziło do podpisania Porozumienia Paryskiego, które zobowiązuje państwa do ograniczenia globalnego ocieplenia do 1,5–2°C w porównaniu z epoką przedindustrialną. COP29 w 2024 roku skoncentrowało się na finansowaniu klimatycznym dla krajów rozwijających się.
Podczas COP ustalane są cele redukcji emisji (tzw. NDC – Nationally Determined Contributions), fundusze na adaptację i mechanizmy monitorowania postępów.
Traktaty klimatyczne, takie jak Protokół z Kioto czy Porozumienie Paryskie, są fundamentem dyplomacji klimatycznej.
- Protokół z Kioto (1997): Zobowiązał kraje rozwinięte do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 5% w latach 2008–2012 w porównaniu z 1990 rokiem.
- Porozumienie Paryskie (2015): Wprowadziło dobrowolne cele redukcji emisji dla wszystkich krajów, z naciskiem na sprawiedliwość klimatyczną i wsparcie dla państw rozwijających się.
Dyplomacja klimatyczna obejmuje transfer środków finansowych i technologii do krajów rozwijających się, które są najbardziej narażone na skutki zmian klimatycznych.
- Zielony Fundusz Klimatyczny (GCF): Utworzony w 2010 roku, wspiera projekty adaptacyjne i mitigacyjne w krajach takich jak Bangladesz czy Mali.
- Fundusz Adaptacyjny: Finansuje projekty zwiększające odporność na zmiany klimatyczne, np. budowa wałów przeciwpowodziowych.
- Kraje rozwinięte zobowiązały się do przekazywania 100 mld dolarów rocznie na finansowanie klimatyczne do 2025 roku, choć cel ten wciąż nie jest w pełni realizowany.
Wyzwania dyplomacji klimatycznej
Mimo sukcesów, dyplomacja klimatyczna napotyka wiele przeszkód:
- Kraje rozwinięte, takie jak USA, odpowiadają za historyczne emisje, ale kraje rozwijające się, np. Indie, emitują coraz więcej CO2. Negocjacje często utykają w martwym punkcie z powodu sporów o odpowiedzialność.
- Kraje rozwinięte nie realizują w pełni obietnic przekazania 100 mld dolarów rocznie na cele klimatyczne.
- Napięcia, np. między USA a Chinami, utrudniają współpracę, mimo że oba kraje odpowiadają za 40% globalnych emisji.
- Wiele krajów, w tym Polska, zmaga się z realizacją ambitnych celów redukcji emisji z powodu zależności od węgla.
