Archeolodzy pracujący na brzegu jeziora Ochrydzkiego w miejscowości Lin w Albanii odkryli najstarszą znaną osadę jeziorną w Europie, datowaną na 8000 lat. Osada, zbudowana na palach, świadczy o zaawansowanej społeczności rolniczo-myśliwskiej, która odegrała kluczową rolę w rozpowszechnianiu rolnictwa w Europie. Wyjątkowe warunki podwodne jeziora pozwoliły na zachowanie drewnianych konstrukcji, ceramiki i kości, oferując unikalny wgląd w życie neolitycznych mieszkańców.
W lipcu 2025 roku międzynarodowy zespół archeologów ze Szwajcarii i Albanii ogłosił przełomowe odkrycie na brzegu jeziora Ochrydzkiego w miejscowości Lin. Pod wodą, na głębokości około 3 metrów, odnaleziono pozostałości osady sprzed 8000 lat, uznawanej za najstarszą znaną osadę jeziorną w Europie. Datowana na okres między 6000 a 5800 rokiem p.n.e., jest o 500 lat starsza od dotychczas znanych osad w regionach alpejskich i śródziemnomorskich. Badania, prowadzone pod kierunkiem profesora Alberta Hafnera z Uniwersytetu w Bernie, rzucają nowe światło na życie neolitycznych społeczności i ich rolę w rozwoju europejskiego rolnictwa. Jak wyglądało życie w tej pradawnej osadzie i dlaczego jest tak ważna dla nauki?
Osada w miejscowości Lin została zbudowana na drewnianych palach, które wznosiły domy nad powierzchnią jeziora lub na terenach regularnie zalewanych przez wody Ochrydy. Archeolodzy, wspomagani przez profesjonalnych nurków, odnaleźli doskonale zachowane szczątki drewnianych konstrukcji, które stanowiły fundamenty domów. Wśród znalezisk znajdują się także ceramika z precyzyjnymi rzeźbieniami, miedziane artefakty, kości dzikich i udomowionych zwierząt oraz liczne nasiona i szczątki roślin. Szacuje się, że osada zajmowała obszar około 6 hektarów i mogła być domem dla 200–500 osób, co wskazuje na znaczną społeczność jak na tamte czasy.
Wyjątkowe warunki beztlenowe pod wodą jeziora Ochrydzkiego zapewniły doskonałe zachowanie materiałów organicznych, takich jak drewno czy resztki roślin. „Ponieważ jest pod wodą, materiał organiczny jest dobrze zachowany, a to pozwala nam dowiedzieć się, co ci ludzie jedli, co sadzili” – podkreśla Albert Hafner. Odkryto również tysiące drewnianych pali, które tworzyły palisady – najprawdopodobniej fortyfikacje obronne, co sugeruje, że mieszkańcy osady musieli chronić się przed zagrożeniami. Budowa takich struktur wymagała ogromnego wysiłku, w tym wycięcia lasu, co świadczy o zaawansowanej organizacji społeczności.
Co mówią badania?
Wiek osady w Lin został ustalony za pomocą dwóch metod: datowania radiowęglowego oraz dendrochronologii, czyli analizy rocznych przyrostów drzew. Radiocarbon dating wskazuje na okres między 6000 a 5800 rokiem p.n.e., a dendrochronologia pozwala na jeszcze większą precyzję, potencjalnie określając wiek drewnianych elementów z dokładnością do dekady lub nawet roku. „Dąb jest jak szwajcarski zegarek, bardzo precyzyjny, niczym kalendarz” – mówi Hafner, podkreślając wartość analizy pierścieni drzewnych. Zebrano ponad 1000 próbek drewna, głównie sosnowego i dębowego, które umożliwiają odtworzenie warunków klimatycznych i środowiskowych sprzed 8000 lat.
Po sześciu latach badań archeolodzy zdołali zbadać zaledwie 1% powierzchni osady, co wskazuje na ogromny potencjał dalszych odkryć. „Pełne zbadanie tego obszaru może zająć dekady” – przyznaje albański archeolog Adrian Anastasi, lider zespołu badawczego z Albanii. Każda ekspedycja dostarcza nowych informacji, od szczegółów konstrukcji architektonicznych po strukturę społeczną osady, co pozwala stopniowo budować obraz życia neolitycznych mieszkańców jeziora Ochrydzkiego.
Rolnictwo i ekspansja kultury neolitycznej
Odkrycia w Lin dostarczają kluczowych dowodów na istnienie zaawansowanego rolnictwa i hodowli zwierząt w okresie neolitu. Mieszkańcy osady uprawiali zboża, takie jak pszenica i jęczmień, oraz hodowali zwierzęta gospodarskie, co stanowiło podstawę ich diety. Jednocześnie kontynuowali polowania, łowienie ryb i zbieractwo, co wskazuje na zróżnicowaną gospodarkę. „Wciąż polowali i zbierali rzeczy, ale stabilny dochód z wyżywienia pochodził z rolnictwa” – mówi Hafner, podkreślając, że osada była ważnym ośrodkiem rozwoju rolnictwa w regionie.
Zdaniem badaczy, mieszkańcy Lin odegrali kluczową rolę w rozpowszechnianiu praktyk rolniczych i hodowlanych w Europie. Osada, położona na styku szlaków między Bliskim Wschodem, Anatolią a Europą, była częścią „wielkiej transformacji kulturowej”, która wprowadziła rolnictwo do Europy Środkowej i Zachodniej. „Byli bardzo mądrzy jak na tamte czasy” – komentuje Adrian Anastasi, wskazując na zaawansowane techniki budowlane i organizację społeczną. Znalezione narzędzia, takie jak kamienne sierpy i żarna, potwierdzają rozwinięte umiejętności rolnicze i rzemieślnicze.
Jezioro Ochrydzkie – świadek epok
Jezioro Ochrydzkie, położone na granicy Albanii i Macedonii Północnej, jest najstarszym jeziorem w Europie, liczącym ponad milion lat. Z maksymalną głębokością 288 metrów i powierzchnią 358 km², jest także jednym z najgłębszych jezior Bałkanów. Jego unikalna historia geologiczna i bogaty ekosystem, obejmujący ponad 200 gatunków endemicznych, czynią je bezcennym źródłem wiedzy o prehistorycznych społecznościach, klimacie i środowisku. W 1979 roku macedońska część jeziora została wpisana na listę UNESCO, a w 2019 roku status ten otrzymała również część albańska.
Warunki pod wodą, w tym brak tlenu, sprzyjają zachowaniu organicznych artefaktów, takich jak drewno czy nasiona, co czyni jezioro Ochrydzkie idealnym miejscem do badań archeologicznych. Odkrycia w Lin, w połączeniu z innymi stanowiskami w regionie, takimi jak Ploča Mičov Grad po macedońskiej stronie jeziora, oferują unikalny wgląd w życie neolitycznych społeczności. „Te stanowiska są kluczowe nie tylko dla regionu, ale dla całego południowo-zachodniego obszaru Europy” – podkreśla Hafner, wskazując na znaczenie jeziora jako kolebki europejskiego rolnictwa.
Źródło: Reuters / Euronews
