W Ojcowskim Parku Narodowym owce i kozy pełnią rolę „ekologicznych kosiarek”, chroniąc cenne murawy kserotermiczne przed zarastaniem. Wypas na Górze Koronnej i Skałach Wdowich, rozpoczęty 10 maja 2025 roku, wspiera różnorodność gatunkową i zachowuje unikalne siedliska roślin. Projekt, finansowany z Funduszy Europejskich, potrwa do 2028 roku.

Ojcowski Park Narodowy (OPN) od 2014 roku wykorzystuje wypas owiec i kóz jako naturalną metodę ochrony muraw kserotermicznych, które są domem dla blisko 250 gatunków roślin, w tym wielu rzadkich w skali Polski. W 2025 roku stada zwierząt rozpoczęły wypas na dwóch kluczowych masywach skalnych – Górze Koronnej w Ojcowie i Skałach Wdowich w Woli Kalinowskiej – działając jak „ekologiczne kosiarki”. Jak wyjaśnił zastępca dyrektora OPN Jakub Baran, celem jest zwiększenie udziału gatunków ciepłolubnych i kserotermicznych oraz zapobieganie zarastaniu muraw przez drzewa i krzewy, co grozi ich przekształceniem w zarośla lub lasy.

Wypas jako ochrona bioróżnorodności

Murawy kserotermiczne w OPN powstały w wyniku wielowiekowej działalności rolniczej. Zaprzestanie tych praktyk prowadzi do wtórnej sukcesji, zagrażając unikalnym siedliskom, w których występują rośliny niespotykane nigdzie indziej w Polsce.

– Wypas pozwala utrzymać te cenne zbiorowiska, poprawiając różnorodność gatunkową i chroniąc je przed degradacją – podkreślił Baran.

W 2025 roku wypas koncentruje się na dwóch ostojach:

• Góra Koronna: Pierwsza tura wypasu rozpoczęła się 10 maja i potrwa do 19 czerwca, z udziałem 30 owiec i 10 kóz. Po przerwie, umożliwiającej roślinom kwitnienie i rozsiew, druga tura rozpocznie się 20 sierpnia i potrwa 30 dni, z 20 owcami i 10 kozami.
• Skały Wdowie: Wypas trwa od 10 maja przez 30 dni, z udziałem 15 owiec i 5 kóz.

Obsada stad jest elastyczna i może być dostosowywana do dostępności pokarmu oraz stopnia zgryzienia murawy w zależności od sezonu wegetacyjnego. Wypas na obu ostojach będzie prowadzony corocznie w tych samych terminach do 2028 roku, z dofinansowaniem z Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027.

Historia i znaczenie projektu

Wypas zwierząt w OPN ma długą tradycję, sięgającą 2014 roku, i obejmował różne obszary parku, takie jak Grodzisko, Skały Ciche czy Zabugaje. Od 2024 roku projekt skupia się na Górze Koronnej i Skałach Wdowich, uznanych za najcenniejsze ostoje roślin kserotermicznych.

– Te murawy to prawdziwe skarby przyrody, które wymagają aktywnej ochrony – zaznaczył wicedyrektor OPN.

Te działania wpisują się w szersze cele ochrony bioróżnorodności i adaptacji do zmian klimatycznych. Wypas nie tylko zapobiega zarastaniu, ale także wspiera ekosystemy przystosowane do suchych i ciepłych warunków, które stają się coraz ważniejsze w obliczu globalnego ocieplenia.

Ekologiczne i społeczne korzyści

Wykorzystanie zwierząt jako „ekologicznych kosiarek” to rozwiązanie przyjazne środowisku, które minimalizuje ingerencję mechaniczną i chemiczną w delikatne ekosystemy. Projekt wzmacnia także lokalną społeczność, angażując pasterzy i hodowców, co przyczynia się do zachowania tradycyjnych praktyk rolniczych.

Ojcowski Park Narodowy jest najmniejszym parkiem narodowym w Polsce, ale jednym z najbogatszych pod względem bioróżnorodności. Dzięki wypasowi owiec i kóz park kontynuuje misję ochrony unikalnych siedlisk, jednocześnie wyznaczając standardy dla innych obszarów chronionych w Polsce. Do końca września 2025 roku stada będą kontynuować swoją pracę, zapewniając, że murawy kserotermiczne pozostaną żywym skarbem przyrody.

Źródło: PAP