Zbliżają się letnie upały, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, a w połączeniu z suszą zwiększają ryzyko pożarów lasów. Odpowiednie przygotowanie i świadomość zasad bezpieczeństwa mogą pomóc zminimalizować ryzyko przegrzania, odwodnienia czy poparzeń słonecznych, a także skutecznie reagować w sytuacjach kryzysowych, takich jak pożar lasu. Oto praktyczne wskazówki, jak chronić się przed nadmiarem słońca i jak postępować w przypadku pożaru.
Podczas letnich upałów warto zachować szczególną ostrożność i stosować sprawdzone zasady, które pomagają uniknąć przegrzania organizmu, odwodnienia i groźnych skutków działania promieniowania UV.
Po pierwsze, nawodnienie to podstawa. Należy regularnie pić wodę – minimum 2–3 litry dziennie, nawet jeśli nie odczuwamy pragnienia. W upalne dni nasz organizm szybciej traci wodę, dlatego ważne jest, aby uzupełniać płyny systematycznie. Warto unikać napojów słodzonych, gazowanych oraz alkoholu, ponieważ mogą one nasilać odwodnienie. Dobrym nawykiem jest noszenie przy sobie butelki z wodą, zwłaszcza gdy przebywamy na zewnątrz. Dodatkowo, można uzupełniać elektrolity, np. pijąc napoje izotoniczne lub domowe roztwory z odrobiną soli i sokiem z cytryny.
Kolejnym krokiem jest ochrona przed promieniami UV. Skórę należy zabezpieczać kremami z filtrem SPF 30 lub wyższym, nakładając je co 2–3 godziny, szczególnie po kąpieli lub spoceniu się. Warto wybierać jasne, przewiewne ubrania z długim rękawem oraz nakrycia głowy – kapelusze lub czapki z daszkiem, najlepiej z filtrem UV. Nie należy zapominać o ochronie oczu – okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV pomogą chronić wzrok przed szkodliwym promieniowaniem.
Bardzo ważne jest także unikanie słońca w godzinach szczytu. Najsilniejsze promieniowanie UV występuje między godziną 11:00 a 15:00 – w tym czasie najlepiej ograniczyć aktywność na zewnątrz. Jeśli przebywamy na świeżym powietrzu, warto szukać cienia lub korzystać z parasoli i zadaszeń, zwłaszcza na plaży czy w parku.
Odpowiednia ochrona w pomieszczeniach również ma duże znaczenie. Najlepiej wietrzyć mieszkanie wcześnie rano lub wieczorem, gdy temperatura na zewnątrz jest niższa, a w ciągu dnia zamykać okna i zasłaniać rolety, aby ograniczyć nagrzewanie wnętrza. Jeśli mamy dostęp do wentylatora lub klimatyzacji, warto z nich korzystać. W przypadku ich braku, można spróbować ochłodzić mieszkanie poprzez zwilżanie zasłon wodą lub rozwieszanie mokrych ręczników. Należy także unikać intensywnego wysiłku fizycznego w najgorętsze godziny dnia.
Szczególną opieką powinny być objęte osoby z grup podwyższonego ryzyka. Należą do nich dzieci, osoby starsze oraz osoby z chorobami przewlekłymi – są one bardziej podatne na udar cieplny i odwodnienie. Warto regularnie sprawdzać, jak się czują, czy mają dostęp do świeżej wody i chłodnego miejsca.
Nie można też ignorować objawów przegrzania organizmu i udaru cieplnego. Symptomy takie jak zawroty głowy, nudności, osłabienie, przyspieszony puls, gorąca i sucha skóra czy brak pocenia się mogą świadczyć o poważnym zagrożeniu. W przypadku podejrzenia udaru cieplnego należy niezwłocznie przenieść poszkodowaną osobę w chłodne, zacienione miejsce, podać wodę (jeśli jest przytomna) i natychmiast wezwać pomoc medyczną, dzwoniąc pod numer 112 lub 999.
Co robić w przypadku pożaru lasu?
Pożary lasów, zwłaszcza w okresie letnich upałów i suszy, stanowią poważne zagrożenie dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego. W 2024 roku w Polsce odnotowano ponad 3 tysiące takich pożarów, z których większość była wynikiem nieostrożności człowieka lub celowego podpalenia. Dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, jak im zapobiegać i jak zachować się w razie zagrożenia.
Po pierwsze – zapobieganie pożarom lasu. Nigdy nie należy rozpalać ognisk w lesie poza wyznaczonymi do tego miejscami – nawet najmniejsza iskra może w suchych warunkach doprowadzić do groźnego pożaru. Nie wolno też wyrzucać niedopałków papierosów ani śmieci, które mogą stanowić źródło ognia, jak np. szkło działające jak soczewka skupiająca promienie słoneczne. Każde podejrzane zachowanie – jak nielegalne rozpalanie ognia czy obecność osób mogących celowo wzniecać ogień – należy niezwłocznie zgłaszać służbom ratunkowym, dzwoniąc pod numer 998 (straż pożarna) lub 112.
Jeśli zauważysz pożar lasu – reaguj natychmiast. W pierwszej kolejności należy zadzwonić pod numer 998 lub 112, podając możliwie najdokładniejszą lokalizację pożaru (np. nazwę lasu, najbliższy punkt orientacyjny) oraz opis sytuacji – wielkość ognia, kierunek wiatru czy obecność ludzi. Jeśli pożar nie znajduje się jeszcze w pobliżu, ale rozprzestrzenia się, należy się od niego oddalić w stronę przeciwną do kierunku wiatru, omijając obszary z gęstym dymem. W żadnym wypadku nie wolno próbować samodzielnie gasić dużego pożaru – to zadanie wyłącznie dla wyspecjalizowanych jednostek straży pożarnej. W przypadku bardzo małych ognisk można próbować je ugasić przy użyciu ziemi, piasku lub wody, ale tylko jeśli nie wiąże się to z zagrożeniem dla własnego bezpieczeństwa.
Jeżeli znajdujesz się w zagrożonym obszarze, priorytetem jest szybka i bezpieczna ewakuacja. Należy kierować się w stronę otwartych przestrzeni, takich jak polany, drogi leśne lub zbiorniki wodne, unikając wąskich ścieżek, gdzie ogień może się rozprzestrzeniać bardzo szybko. Gdy dym staje się gęsty, warto zakryć usta i nos wilgotną chustą lub tkaniną, co pozwoli ograniczyć wdychanie toksycznych substancji. Najlepiej poruszać się nisko przy ziemi, gdzie powietrze jest mniej zadymione. Nie należy wracać po rzeczy osobiste – życie i zdrowie są najważniejsze.
Po ugaszeniu pożaru również należy zachować ostrożność. Nie wolno wchodzić na teren pogorzeliska bez wyraźnego pozwolenia służb, ponieważ mogą tam znajdować się niestabilne drzewa, żarzące się wciąż fragmenty i inne niebezpieczne pozostałości. Każdy zauważony ślad, który może wskazywać na celowe podpalenie (np. resztki rozpałki, ślady stóp), warto zgłosić odpowiednim służbom. Jeżeli mieszkasz w pobliżu spalonego obszaru leśnego, sprawdź, czy Twój dom i jego otoczenie nie uległy uszkodzeniu, i regularnie monitoruj jakość powietrza – po pożarach może być ono nadal zanieczyszczone dymem i pyłami.
Dodatkowe wskazówki
Przygotuj się na upały i pożary. W domu trzymaj zapas wody pitnej, apteczkę pierwszej pomocy i latarkę. W samochodzie miej zestaw awaryjny z wodą, kocem gaśniczym i maską przeciwpyłową. Sprawdzaj prognozy pogody i ostrzeżenia o zagrożeniu pożarowym wydawane przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) lub Lasy Państwowe. W 2024 roku Lasy Państwowe odnotowały koszty ochrony przeciwpożarowej na poziomie 160 mln zł, co podkreśla skalę problemu. Informuj rodzinę i znajomych o zasadach bezpieczeństwa podczas upałów i w lesie, aby zminimalizować ryzyko pożaru.
