Nowe badania CSIRO i Uniwersytetu w Toronto ujawniają, że na dnie oceanów zalega od 3 do 11 milionów ton plastikowych odpadów, głównie w postaci większych elementów, takich jak siatki, kubki i torby. Zanieczyszczenie dna morskiego może być nawet 100-krotnie większe niż na powierzchni, a problem będzie narastał, jeśli nie podejmiemy działań – zużycie plastiku ma podwoić się do 2040 roku.

Australijska agencja naukowa CSIRO oraz Uniwersytet w Toronto opublikowały przełomowe badania, które po raz pierwszy oszacowały ilość plastikowych odpadów na dnie oceanów. Według wyników, na morskim dnie zalega od 3 do 11 milionów ton metrycznych tworzyw sztucznych, co czyni je głównym „zbiornikiem” dla tych zanieczyszczeń. Jak podkreśla dr Denise Hardesty z CSIRO, „dno oceanu stało się miejscem spoczynku większości odpadów plastikowych, które opadają, zanim rozpadną się na mniejsze kawałki i zmieszają z osadem oceanicznym”. Badanie, opublikowane w 2025 roku, wskazuje, że skala problemu jest znacznie większa, niż wcześniej sądzono, a co minutę do oceanów trafia równowartość śmieciarki pełnej plastiku.

100 razy więcej plastiku na dnie niż na powierzchni

Badania, prowadzone przez doktorantkę Alice Zhu z Uniwersytetu w Toronto, skupiły się na większych odpadach plastikowych, takich jak siatki rybackie, kubki, torby czy opakowania, w odróżnieniu od wcześniejszych analiz mikroplastików.

Zhu zauważyła, że „zanieczyszczenie dna oceanu tworzywami sztucznymi może być nawet 100 razy większe niż ilość plastiku unoszącego się na powierzchni oceanu”. Szacuje się, że na powierzchni oceanów znajduje się około 150–270 tysięcy ton plastiku, co stanowi zaledwie ułamek całkowitej masy odpadów w środowisku morskim.

Naukowcy wykorzystali dwa modele predykcyjne:

1. Model oparty na danych z ROV (zdalnie sterowanych pojazdów podwodnych): Analiza zdjęć i nagrań z głębin pozwoliła oszacować masę plastiku na dnie na 3–11 milionów ton.
2. Model oparty na trałowaniu dennym: Potwierdził podobne szacunki, wskazując na rozmieszczenie odpadów w różnych strefach głębokości.

Badania wykazały, że odpady plastikowe gromadzą się głównie wokół mas kontynentalnych:

• 46 procent szacowanej masy plastiku znajduje się na głębokościach powyżej 200 metrów, w strefach szelfu kontynentalnego.
• 54 procent zalega w głębszych wodach, nawet na głębokościach do 11 tysięcy metrów, np. w Rowie Mariańskim.

Jak plastik trafia na dno oceanu?

Co roku do oceanów trafia od 8 do 23 milionów ton plastiku, z czego znaczna część opada na dno pod wpływem grawitacji, prądów morskich i biofoulingu (obrostu organizmami morskimi, które zwiększają ciężar odpadów). Główne źródła zanieczyszczeń to:

• Rzeki: Około 80 procent plastiku pochodzi z lądu, transportowanego przez rzeki, takie jak Ganges, Jangcy czy Niger.
• Porzucone sieci rybackie (ghost gear): Stanowią 20 procent morskich odpadów plastikowych, szczególnie w głębinach.
• Littering i niewystarczające zarządzanie odpadami: W krajach o słabej infrastrukturze odpady z wysypisk, plaż czy kanalizacji trafiają do mórz.

Plastik, który dociera do oceanu, nie znika – pod wpływem fal, słońca i wiatru rozpada się na mikroplastiki (poniżej 5 mm) i nanoplastiki (poniżej 100 nm), które przenikają do ekosystemów i łańcucha pokarmowego. Badania wskazują, że mikroplastiki znajdują się w organizmach morskich, a nawet ludzkich – w krwi, płucach i łożyskach.

Rosnący problem

Globalna produkcja plastiku wynosi obecnie ponad 460 milionów ton rocznie, a do 2040 roku ma się podwoić. Bez zdecydowanych działań, ilość plastiku trafiającego do oceanów może wzrosnąć do 29 milionów ton rocznie, jak szacuje raport Pew Charitable Trusts z 2025 roku. To oznaczałoby potrojenie obecnego poziomu zanieczyszczeń, z katastrofalnymi skutkami dla ekosystemów morskich, rybołówstwa, turystyki i zdrowia ludzkiego.

Plastik w oceanach:

• Zagraża bioróżnorodności: Co roku ponad 100 tysięcy ssaków morskich i milion ptaków morskich ginie z powodu połknięcia plastiku lub zaplątania w sieci.
• Wpływa na gospodarkę: Koszty związane z zanieczyszczeniem plastiku (np. straty w turystyce i rybołówstwie) szacuje się na 6–19 miliardów USD rocznie.
• Zwiększa emisje gazów cieplarnianych: Spalanie plastiku uwalnia CO₂ i metan, pogłębiając zmiany klimatyczne.

Co można zrobić?

Badania CSIRO i Uniwersytetu w Toronto podkreślają konieczność zrozumienia transportu i akumulacji plastiku w oceanach, aby opracować skuteczne strategie przeciwdziałania. Alice Zhu zaznacza, że „zrozumienie sił napędowych transportu plastiku w głębinach pomoże w redukcji źródeł zanieczyszczeń i minimalizacji ryzyka dla życia morskiego”. Kluczowe działania obejmują:

• Zmniejszenie produkcji plastiku jednorazowego. Organizacje takie jak Oceana wzywają do ograniczenia produkcji niepotrzebnych plastików, np. toreb i słomek.
• Lepsze zarządzanie odpadami. Inwestycje w infrastrukturę w krajach rozwijających się, skąd pochodzi większość odpadów morskich (np. Azja i Afryka), mogą znacząco ograniczyć zanieczyszczenie.
• Recykling i gospodarka obiegu zamkniętego. Obecnie tylko 9 procent plastiku jest poddawane recyklingowi. Przejście na materiały wielokrotnego użytku i lepsze projektowanie produktów może zmniejszyć odpady.
• Technologie oczyszczania. Projekty takie jak Interceptors Ocean Cleanup, które wychwytują plastik w rzekach, czy Bubble Barriers w Holandii, pokazują potencjał technologiczny.
• Globalne porozumienia. Negocjowany przez ONZ globalny traktat o plastiku ma szansę wprowadzić ambitne cele redukcji produkcji i poprawy zarządzania odpadami.

Źródło: Xia zhu, Chelsea Rochman et al. Plastics in the deep sea – A global estimate of the ocean floor reservoir. Deep Sea Research Part I: Oceanographic Research Papers.