Raport Copernicus: oceany ocieplają się w rekordowym tempie, rośnie ryzyko powodzi i erozji

Światowe oceany przechodzą bezprecedensowe przemiany – wynika z raportu Copernicus Ocean State Report 9. Rekordowe temperatury, rosnący poziom mórz, coraz częstsze fale upałów i zakwaszenie oceanów wpływają nie tylko na ekosystemy morskie, ale też na gospodarki i bezpieczeństwo milionów ludzi.

  • Wiosną 2024 r. średnia temperatura powierzchni oceanów osiągnęła najwyższy poziom w historii – 21°C.
  • Od początku XX wieku wzrósł o 228 mm, głównie przez topnienie lodu i rozszerzalność cieplną wody.
  • Ponad 10% obszarów o wyjątkowej bioróżnorodności zakwasza się szybciej niż średnia globalna.
  • W 2023 r. tropikalny północny Atlantyk doświadczył najdłuższej i najbardziej intensywnej fali upałów, obejmującej 99% regionu.
  • Zmiany klimatu uderzają w rybołówstwo, turystykę i społeczności przybrzeżne – w Europie ponad 200 mln ludzi żyje na terenach narażonych na erozję i powodzie.

Raport Copernicus Ocean State Report 9, przygotowany przez Copernicus Marine Service wraz z Mercator Ocean International, pokazuje, że w ostatnich latach oceany przechodzą bezprecedensowe zmiany, które coraz silniej oddziałują na klimat, ekosystemy morskie i życie ludzi. Dokument obejmuje analizę danych z lat 1993–2024, dotyczących m.in. temperatury, zakwaszenia, poziomu mórz i zjawisk ekstremalnych.

Najważniejsze ustalenia raportu:

  • Wiosną 2024 r. średnia temperatura powierzchni oceanów wyniosła aż 21°C, co stanowi historyczny rekord.
  • Oceany gromadzą energię w tempie 0,14 W/m² na dekadę, co oznacza coraz większy wpływ na globalny system klimatyczny.
  • Północno-wschodnia część Oceanu Atlantyckiego ociepla się w tempie 0,27°C na dekadę, czyli ponad dwukrotnie szybciej niż wynosi średnia światowa.
  • Podnoszenie się oceanów wynika przede wszystkim z topnienia lądolodu (Arktyka, Grenlandia, Antarktyda) oraz zjawiska rozszerzalności cieplnej wody.

Eksperci ostrzegają, że te zmiany w oceanach mają konsekwencje globalne – wpływają na prądy morskie, pogodę i klimat, przyczyniają się do coraz częstszych zjawisk ekstremalnych (takich jak huragany czy fale upałów morskich), a także stanowią zagrożenie dla ekosystemów i bezpieczeństwa społeczno-gospodarczego ludzi mieszkających na wybrzeżach.

Poziom oceanów podniósł się o 228mm

Od początku XX wieku poziom oceanów wzrósł o 228 mm, a w 2024 roku odnotowano rekordową zmianę. Jednocześnie ocean staje się coraz bardziej zakwaszony, przy czym ponad 10 procent obszarów o wyjątkowej bioróżnorodności zakwasza się szybciej niż globalna średnia.

Ogromne znaczenie mają także fale upałów. W 2023 roku tropikalny północny Atlantyk doświadczył fali gorąca, która pobiła wszystkie dotychczasowe rekordy pod względem intensywności, długości trwania oraz zasięgu, obejmując zarówno powierzchnię oceanu, jak i jego głębsze warstwy. W ciągu roku ponad 99 procent tego regionu było dotknięte tym zjawiskiem, a w niektórych miejscach utrzymywało się ono przez ponad 300 dni.

W ciągu roku ponad 99 proc. tego regionu było dotknięte tym zjawiskiem, a w niektórych miejscach utrzymywało się ono przez ponad 300 dni.

Zagrożenia społeczne i gospodarcze

Coraz częstsze fale upałów mają istotny wpływ na rybołówstwo i akwakultury, szczególnie w regionach śródziemnomorskich, gdzie w latach 2022–2023 odnotowano rekordowo długą falę gorąca z temperaturą sięgającą 4,3 stopnia Celsjusza powyżej normy. Zmiany klimatu przekładają się na poważne zagrożenia społeczne i gospodarcze, podkreślają eksperci.

W regionach nadmorskich Europy, zamieszkanych przez około 200 milionów ludzi, rośnie ryzyko powodzi i erozji, a w krajach, w których turystyka i gospodarka morska stanowią znaczącą część zatrudnienia, ekstremalne zjawiska pogodowe mają istotny wpływ na dochody lokalnych społeczności.

Autorzy raportu zwracają uwagę na konieczność wzmocnienia monitoringu, w tym regionalnych systemów obserwacji, które mogą wspierać skuteczne działania adaptacyjne. Wskazują na koncepcję monitoringu w ramach tzw. Wielkich Ekosystemów Morskich, obejmujących przybrzeżne obszary o powierzchni około 200 tysięcy kilometrów kwadratowych.

W dokumencie przedstawiono także nowy schemat oceny stanu Morza Bałtyckiego, w którym w ciągu ostatnich trzech dekad obserwuje się systematyczny wzrost temperatury i zasolenia. Eksperci podkreślają, że wykorzystanie nowych narzędzi, takich jak „Starfish Barometer”, pozwala łączyć dane środowiskowe z analizą skutków społecznych i ekonomicznych, co wspiera podejmowanie decyzji adaptacyjnych.

Zdaniem autorów raportu niezbędne są szybkie i skoordynowane działania, mające na celu ograniczenie negatywnych skutków zmian klimatu dla oceanów oraz społeczności przybrzeżnych. Dokument stanowi naukową podstawę dla kształtowania polityk morskich oraz decyzji adaptacyjnych zarówno w Europie, jak i na świecie, zwracają uwagę specjaliści.

Źródło: Copernicus