Łotwa zmaga się z jednym z najpoważniejszych kryzysów rolniczych w swojej historii. Wiosenne przymrozki i rekordowe opady deszczu od maja do lipca 2025 roku zniszczyły uprawy, zalały pola i sparaliżowały rolnictwo, będące filarem gospodarki kraju. W odpowiedzi na katastrofalne straty rząd premier Eviki Siliny ogłosił stan wyjątkowy na obszarach wiejskich i rolnych w całym kraju, obowiązujący do 4 listopada.

Łotwa stanęła w obliczu bezprecedensowego kryzysu w 2025 roku. Wiosenne przymrozki, które uszkodziły kiełkujące uprawy i sady, oraz rekordowo ulewne deszcze od maja do lipca, które zalały pola i uniemożliwiły zbiory, doprowadziły do dramatycznych strat w sektorze rolnym. W odpowiedzi na katastrofalną sytuację rząd premier Eviki Siliny podjął decyzję o wprowadzeniu stanu wyjątkowego na wszystkich obszarach wiejskich i rolnych, co ogłoszono 5 sierpnia 2025 roku. Stan ten, obowiązujący do 4 listopada, ma na celu wsparcie rolników i minimalizację strat, które zagrażają nie tylko ich egzystencji, ale także stabilności gospodarczej kraju.

Rolnictwo, generujące około 4% PKB Łotwy i zatrudniające blisko 8% siły roboczej, jest kluczowe dla gospodarki, szczególnie w regionach wiejskich. Eksport produktów rolnych, takich jak zboża, mleko i mięso, stanowi istotny element bilansu handlowego. Katastrofalne warunki pogodowe w 2025 roku, będące efektem zmian klimatycznych, zagroziły temu sektorowi, wywołując obawy o wzrost cen żywności i spadek konkurencyjności Łotwy na rynkach międzynarodowych.

Przyczyny katastrofy

Katastrofa rolnicza na Łotwie w 2025 roku zaczęła się wiosną, gdy niespodziewane przymrozki, sięgające miejscami -8°C, zniszczyły kiełkujące uprawy zbóż, rzepaku i roślin strączkowych. Szczególnie ucierpiały sady owocowe, w tym plantacje aronii i jabłoni, gdzie przymrozki uszkodziły pąki kwiatowe, drastycznie obniżając plony. Według Łotewskiego Centrum Środowiska, Geologii i Meteorologii, temperatury w marcu i kwietniu były znacznie poniżej normy, co zahamowało wegetację i osłabiło rośliny jeszcze przed nadejściem lata. Sadownicy, jak relacjonują lokalne media, stanęli przed dramatyczną sytuacją – w wielu przypadkach zrezygnowano ze zbiorów owoców, uznając je za nieopłacalne.

Latem sytuację pogorszyły rekordowe opady deszczu, które od maja do lipca przekraczały normy miesięczne o kilkadziesiąt procent. Środkowa i wschodnia Łotwa, w tym regiony Vidzeme i Łatgalia, zostały szczególnie dotknięte intensywnymi ulewami, które zamieniły pola w błotniste rozlewiska. Zboża, takie jak pszenica, żyto i jęczmień, zaczęły gnić na polach, a rośliny strączkowe i ziemniaki uległy zniszczeniu z powodu nadmiernej wilgoci. Jak zauważył minister rolnictwa Armands Krauze, „długotrwałe deszcze miały bardzo negatywny wpływ na sektor rolny”, uniemożliwiając nie tylko zbiory, ale także podstawowe prace polowe. Maszyny rolnicze utykały w błocie, co dodatkowo opóźniało lub całkowicie uniemożliwiało zbiory. Według wstępnych szacunków, w niektórych regionach straty w plonach sięgają 70–100%, co czyni 2025 rok najgorszym dla łotewskiego rolnictwa od dekad.

Stan wyjątkowy jako narzędzie wsparcia i ratunek dla rolników

W odpowiedzi na katastrofalne skutki pogody rząd Łotwy ogłosił 5 sierpnia 2025 roku stan wyjątkowy na wszystkich obszarach rolnych i wiejskich, obowiązujący do 4 listopada. Decyzja, ogłoszona przez premier Evikę Silinę, ma na celu „wsparcie rolników i zminimalizowanie strat w plonach” poprzez wprowadzenie szczególnych regulacji prawnych i finansowych.

Stan wyjątkowy pozwala m.in. na odstąpienie od kar za brak okresowych płatności podatkowych przez przedsiębiorców rolnych, co daje gospodarstwom oddech w trudnej sytuacji finansowej. Rolnicy mogą również ubiegać się o odroczenie spłaty kredytów lub zmianę harmonogramu spłat bez dodatkowych opłat, co jest kluczowe dla tych, którzy stracili znaczną część dochodów.

Rząd zapowiedział także uruchomienie specjalnych funduszy na rekompensaty dla poszkodowanych gospodarstw. Jak poinformowało Ministerstwo Rolnictwa, programy pomocowe obejmują dopłaty do zakupu pasz, wsparcie w odbudowie zniszczonej infrastruktury rolnej oraz subsydia na zakup nasion na kolejny sezon. W regionie Łatgalii, gdzie straty są największe, planowane są dodatkowe środki na rekultywację zalanych pól.

Premier Silina podkreśliła, że „priorytetem jest zapewnienie ciągłości działania sektora rolnego”, co ma zapobiec bankructwom gospodarstw i utrzymać stabilność rynku żywnościowego.

Od pól do hodowli zwierząt

Katastrofalne warunki pogodowe dotknęły całą Łotwę, ale najbardziej ucierpiały regiony środkowe i wschodnie, takie jak Vidzeme i Łatgalia, gdzie opady były najintensywniejsze. Według Łotewskiego Centrum Środowiska, Geologii i Meteorologii, w okresie od maja do lipca 2025 roku ilość opadów przekroczyła normy o 30–50%, zamieniając pola uprawne w rozlewiska. Straty w zbożach, takich jak pszenica, żyto i jęczmień, sięgają w niektórych gospodarstwach 70–100%, a plony roślin strączkowych, takich jak groch i fasola, zostały niemal całkowicie zniszczone. Ziemniaki ucierpiały z powodu gnicia w zalanych glebach, co zmusiło wielu rolników do porzucenia zbiorów. Sadownictwo również odnotowało ogromne straty – plantacje aronii, jabłoni i porzeczek, uszkodzone najpierw przez przymrozki, a potem ulewy, nie nadają się do zbioru.

Hodowla zwierząt, kolejny filar łotewskiego rolnictwa, również odczuła skutki kryzysu. Nadmierna wilgoć i brak możliwości zbioru traw na siano spowodowały niedobory pasz, co zmusza hodowców bydła i owiec do zakupu droższych alternatyw, takich jak importowana karma. Warunki bytowe zwierząt pogorszyły się z powodu zalanych pastwisk i obór, co zwiększa ryzyko chorób, takich jak mastitis u krów mlecznych. Według szacunków Ministerstwa Rolnictwa, straty ekonomiczne w sektorze rolnym mogą sięgnąć setek milionów euro, co stanowi poważne zagrożenie dla stabilności gospodarczej kraju.

Długofalowe skutki kryzysu mogą być jeszcze poważniejsze. Spadek produkcji rolnej przełoży się na wzrost cen żywności, szczególnie zbóż, mleka i mięsa, co odczują konsumenci w Łotwie i krajach ościennych.

Eksport produktów rolnych, kluczowy dla bilansu handlowego, może zostać ograniczony, co osłabi pozycję Łotwy na rynkach międzynarodowych. Ponadto, bankructwa gospodarstw i spadek zatrudnienia w sektorze wiejskim mogą pogłębić problemy społeczne, takie jak migracja z regionów wiejskich do miast. W perspektywie zmian klimatycznych, które zwiększają częstotliwość ekstremalnych zjawisk pogodowych, Łotwa stoi przed koniecznością opracowania strategii adaptacyjnych, takich jak inwestycje w rolnictwo wertykalne czy systemy odwadniania pól, aby zapobiec podobnym kryzysom w przyszłości.

Źródło: PAP